5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

Boshqaruvning funktsional tashkiliy tuzilmasi sxemasi. 
Tashkilotda odatda bir xil soxadagi mutaxassislar mutaxassisligi bir bo‘lgan bo‘linmalarga 
(bo‘limlarga) 
birlashtiriladi, masalan marketing bo‘limi, rejalashtirish bo‘limi, buhgalteriya va sh.k. 
shunday qilib, tashkilotni boshqarishning umumiy masalalari o‘rta zvenodan boshlab funktsional 
Adliya 
xizmati 
Sotsialogik tadqiqotlar 
sektori 
Texnikaviy 
direktor 
Zahiralarni 
boshqaruv direktori 
Marketing 
bo‘yicha direktor
Bosh boshqaruvchi 
Bosh menejer 
Funktsionar rahbar A: 
Rejalashtirish funksiyasi 
Rejalashtirish bo‘limi 
Funktsionar rahbar B: 
Tashkilot funksiyasi Tashkilot 
bo‘limi
 
Boshqaruv 
funksiyalari
va sh.k. 

---

mezon bo‘yicha bo‘linadi. Shuning uchun boshqaruvning funktsional tuzilmasi degan nom kelib 
chiqqan.
Funktsional boshqaruv chiziqli boshqaruv bilan yonma-yon bo‘lib ish bajaruvchilar 
uchun ikki tomonlama bo‘ysunishga olib keladi.
Rasmdan shu narsa ko‘rinib turibdiki, hamma funksiyasini tahlil etib uni bajaradigan 
universal menejerlar o‘rniga o‘z soxasida katta iqtidorga ega bo‘lgan va ma’lum bir yo‘nalish 
uchun javob beradigan (masalan, rejalashtirish va istiqbollash) mutaxassislar shtatlari paydo 
bo‘ladi. Boshqaruv apparatining bunday funktsional ixtisoslashuvi tashkilot faoliyati 
natijaviyligini ancha oshiradi.
Afzalliklar 
Kamchiliklar 
1) aniq funksiyalarni amalgam oshirishga javob 
beradigan mutaxassislar iqtidorining yuqoriligi. 
2) chiziqli menejerlarni ayrim maxsus masalalarni hal 
etishdan ozod etish.
3) hodisa va jarayonlarni standartlashtirish, 
rasmiylashtirish va dasturlash 
4) boshqaruvchilik funksiyalarning bajarilishini 
qaytarilish va paralelligiga yo‘l qo‘ymaslik 
5) keng miqyosdagi mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojni 
kamaytirish
1) “o‘z” bo‘linmalari masalalari va 
maqsadlarni amalgam oshirishga haddan 
tashqari qiziquvchanlik. 
2) turli xil funktsional xizmatlar orasidagi 
doimiy o‘zaro aloqani ushlab turishning 
murakkabligi. 
3) haddan tashqari markazlashtirilishi 
4) qaror qabul qilishning cho‘zilib ketishi 
5) nisbatan tashkiliy shaklni o‘zgartirish 
qiyin bo‘lgan turg‘unligidir 
Boshqaruvning chiziqli va funktsional tuzilmasining kamchiliklari chiziqli - funktsional 
tuzilma orqali tuzatiladi.
Funktsional tuzilma kichik va ayrim firmalarda saqlanib qolgan katta korporatsiyalar bir 
necha o‘n yil bo‘ldiki divisional tuzilmani qo‘llab kelishmoqda. Ushbu ko‘rinishdagi 
tuzilmalarda tashkilotlarni bo‘limlarga bo‘lish uchta boshqa belgilar asosida sodir bo‘ladi: 
mahsulot bo‘yicha, sotib oluvchilar guruhi bo‘yicha va grafik hududlar bo‘yicha. Ushbu 
bo‘limlar mustaqil tashkilotlar sifatida faoliyat ko‘rsatib faqat koorporatsiyani boshqarish 
markaziy organigagina bo‘ysinadi.