5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

Tashkiliy tuzilma ko‘rinishlari
Tashkilot bo‘linmalararo aloqa ko‘rinishiga qarab, tashkiliy tuzilmani quyidagilarga 
ajratish mumkin: chiziqli, funksional, chiziqli – funksional (shtabli) va matrisali. 
Boshqaruvning chiziqli tashkiliy tuzilmasi
. Bu boshqaruvning sodda, oddiy boshqaruv 
tuzilmasi. U shu bilan xarakterlanadiki, har bir tuzilma bo‘linmalari boshida hamma vakolatlarga 
ega bo‘lgan va o‘ziga bo‘ysinuvchilar uchun yakka xokimlik xislatiga ega bo‘lib, o‘z qo‘lida 
boshqaruv funksiyasini mujassamlashtira oladigan rahbar – yakka xokim bo‘ladi. 
Chiziqli boshqaruvda har bir zveno va har bir bo‘ysunuvchi bitta rahbarga ega bo‘lib, u 
orqali yagona kanal orqali boshqaruvning hamma komanda (ko‘rsatma) lari o‘tadi. Ushbu 
holatda boshqaruvchilik zvenolari rahbar faoliyatining hamma natijalariga javob beradi. Chunki 
ularning har biri hamma ish ko‘rinishlarini bajarib, mavjud ob’ekt boshqaruviga bog‘liq bo‘lgan 
qarorlarni ishlab chiqadi va qabul qiladi. Chiziqli boshqaruv tuzilmasi faoliyatini baholash 
uchburchak ko‘rinishiga ega. Chiziqli boshqaruv tuzilmasida qarorlar “tepadan pastga” zanjirida 
yuborilib, boshqaruvning quyi zvenosi rahbari undan yuqori pog‘onadagi rahbarga bo‘ysunadi, 
shu tufayli o‘ziga xos mavjud tashkilot rahbarlar ierarxiyasi vujudga keladi (masalan, seksiya 
mudiri, bo‘lim boshlig‘I, magazine direktori yoki uchastka ustasi (masteri), muhandis, sex 
boshlig‘i, korxona direktori). Shu tarzda yakka xokimlik tamoyili amalga oshiriladi. Uning 
mazmuni shundan iboratki, bo‘ysunuvchilar faqat bitta rahbar farmoyishini bajarishadi. 
Boshqaruv yuqori organi bo‘linma boshliqlarisiz ish bajaruvchilarga u yoki bu afrmoyish bera 
olmaydilar, chunki boshqa boshliq “mening” boshlig‘im boshqaruvning chiziqli tuzilmasini 
quyidagicha ifodalash mumkin. 
 
Natija – uchburchak tamoyili bo‘yicha boshqaruvning chiziqli tuzilma sxemasi