5-Mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

. 
 
А 
D 
B 
E 
F 
G 
Z 
X 
C 
Y 

---

Boshqaruv tuzilmasining chiziqli tashkiliy sxemasi 
 
Rasmdan ko‘rinib turibdiki, boshqaruvning xchiziqli tuzilmasida har bir bo‘ysunuvchi 
boshliqqa ega, har bir boshliq esa bir necha yordamchilarga ega. Bunday tuzilma boshqaruvning 
quyi pog‘onasidagi (seksiya, brigada va sh. k) uncha katta bo‘lmagan tashkilotlarga oiddir. 
Tashkilotni boshqarishning chiziqli tizimi ishlab chiqarish belgisi bo‘yicha texnologik 
xususiyatlarga, ishlab chiqariladigan mahsulotlarga qarab mujassamlashtirish darajasini hisobga 
olgan holda olib boriladi. 
Boshqaruvning chiziqli tuzilmasi mantiqan ancha tartibli va rasman aniq, shu bilan birga epchil 
bo‘lib hisoblanadi. Har bir rahbar xokimlikni to‘liq egallagan bo‘ladi, biroq ular maxsus bilimni 
talab qiladigan funksional muammolarni hal etishda nisbiylikka ega bo‘ladilar. 
Boshqaruvning chiziqli tashkiliy tuzilmasi o‘z ijobiy va salbiy tomonlariga egadir. 
Chuiziqli tuzilmadagi jiddi kamchiliklar ma’lum bir darajada funksional tuzilma 
yordamida tuzatilishi mumkin. 
Chiziqli tuzilmadagi kattalashmaguncha samarali harakatda bo‘lishi munkin. Firmaning 
o‘sishi bilan uning menejmentiga maxsus ekspertlarga qaramlik paydo bo‘la boshlaydi. Agar 
ekspertlar ishga tushsa, tuzilma chiziqli – shtabli bo‘ladi. Chiziqli rahbarlar bosh maqsadni 
amalgam oshishida javobgarlikni xis etadilar, shtabli rahbarlar esa, - ikkinchi darajali masalalarni 
xal etishadi. Shtab rahbarlari chiziqli rahbarlarga bo‘ysungan holda maslahatchi funksiyani 
bajaradilar. 
Shtab rahbarlariga bo‘lgan talab tashkilotdagi funksional murakkabliklarni ko‘payishiga olib 
keladi. 
Boshqaruvning chiziqli – funksional (shtabli) tuzilmasi. 
Bunday tuzilmadagi boshqaruvda ma’lum bir jamoaga rahbarlik qiluychi chiziqli rahbar 
hamma javobgarlikni o‘ziga oladi. Unga (chiziqli) aniq masalalarni ishlab chiqishda va o‘ziga 
xos qarorlarni, dasturlarni tayyorlashda funksional bo‘limlardan iborat bo‘lgan (boshqarma, 
bo‘limlar, byuro va sh.k) maxsus apparat yordam beradi. Ushbu holda bo‘linmalar funksional 
tuzilmalari bosh chiziqli rahbarning qaramog‘ida bo‘ladi. Ular o‘z qarorlarini bosh rahbar orqali 
yoki(o‘z vakolati bo‘yicha) bevosita ish bajaruvchi bo‘limlar rahbarlari orqali amalgam 
oshiradilar.