Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

нутц аппарати мушакларининг ва ихтиё-
рий пай тортишиш натижасида суръат-оҳангнинг бузилишидир.
М а ъ н о д о ш и :
логоневроз;
Марказий боғланган бўлади, функционал ёки органик кўри- 
нишга эга, кўпроқ бола нутқининг ривожланишида пайдо бў- 
лади.
5. Дислалия — 
товуш талаффуз қилишнинг нормал эшитиш
ва нутқ аппаратининг сақланган иннервацияси пайтида бузи-
лиши.
М а ъ н о д о ш л а р и : тили чучуклик (эскиргал), 
товуш
талаффузидаги нуқсонлар, фонетик нуцсонлар, фонемаларни
талаффуз қилишдаги нотекисликлар.
Нутқнинг нотўғри 
товушля (фонемали) турланишида: то- 
вушларни бузиб талаффуз қилишда, товушларнинг алмашинуви 
ёки уларнинг йўқлигида намоён бўлади. Нуқсон шунинг билан 
боғлиқ бўлиши мумкинки, бундай пайтда болада артикуляр 
база шаклланмайди (артикуляр томоннинг товуш талаффуз 
этиш учун зарур бўлгаи барча жиҳатлари ўзлаштирилмайди) 
ёки артикуляр томон нотўғри шаклланади. Бунинг оқибатида 
номувофиқ товушлар ҳосил бўлади. Артикуляцион аппаратнинг 
ана.томик нуқсонлари билан боғланган бузилишлар алоҳида 
гуруҳни ташкил этади. Талаффузнинг бузилиши психолингвис- 
тик жиҳатдан ё фонемаларни ажратиш ва англаш операцияла- 
рининг шаклланмаганлиги оқибати (яъни идрок этишдаги нуқ- 
сонлар), ёки саралаш ва ишлаб чиқариш (шунингдек, унум- 
лилик нуқсони) вааифасининг шаклланмаганлиги, ёхуд товуш- 
ларни ишлаб чиқариш шартларининг бузилганлиги деб қара- 
лади.
Анатомик нуқсонларда 
бузнлишлар органик хусусиятга, 
уларнинг иштирокисиз эса функционал хусусиятга эга бўлади.
Бузилишлар одатда бола нутқининг ривожланиши жараёни- 
да; периферик аппаратнинг жароҳатланиш ҳолларида эса у 
ҳар қандай ёшда пайдо бўлиши -мумкин.
Тавсиф қилинган нуқсонлар сайланма ҳисобланади ва улар- 
нинг ҳар бири мустақил нотекислик мақомига эгадир. Аммо 
шундайлари ҳам учрайдики, уларда товушни баён қилишнинг

---

фонацион турланишлари мураккаб механизмидаги бир неча бў- 
ғинларининг бир пайтнинг ўзида хасталашуви кузатилади. Бун- 
дайларга ринолалия ва дизартрия киради.
6. Ринолалия —