Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

бош мия қобиғидаги нутқ зоналарининг бола-
нинг она цорнидаги ёки илк ривожланиш даврида органик ши-
кастланиши натижасида нутцнинг йўқ бўлиши ёки ривожлан-
май цолиши.
М а ъ н о д о ш л а р и :
дисфазия, эрта ёшда пай-
до бўладиган болалар афазияси, ривожланиш афазияси, гун г-
лик
(эскирган).
Нутқнинг энг мураккаб нуқсонларидан бири, бунда нутқий 
баённияг пайдо бўлиши ва уни қабул қилишнинг барча бос- 
қичларидаги танлаш ва режалаштириш операциялари бузилган 
бўлади. Унинг натижасида боланинг нутқий фаолияти ривож- 
ланмай қолади. Тил воситалари системаси (фонематик, грам- 
матик, лексик) шаклланмайди, нутқ пайдо бўлишининг ҳаракат- 
қўзғатувчанлик дараж аси хасталашади. Қўпол семантик нуқ- 
сонлар кузатилади. Нутқ ҳаракатларини бошқариш бузила- 
ди, бу товуш чиқариш ва сўзнинг бўғин таркибига ўз таъси- 
рини кўрсатади. Қандай нутқ механизмлари ш аклланмагани 
ва уларнинг қайси босқичлари (дараж алари) кўпроқ хаста- 
ланганига боғлиқ равишда алалиянинг бир неча турлари уч- 
райди.
2. Афазия — 
бош миянинг муайян жойи шикастланиши
билан боғлиқ ҳолда нутқнинг тўлиц ёки цисман йўқолиши.
М а ъ н о д о ш л а р и :
нутқнинг бузилиши, йўқолиши.
Бола нутқининг боцгмия жароҳатланиши, нейроинфекция 
ёки мия шиши натижасида йўқолиши нутқнинг шаклланиб бўл- 
ганидан сўнг юз беради. Агар бундай бузилиш уч ёшдан сўнг 
содир бўлса, унда болалар афазияси деб номланади. Агар бу- 
зилиш каттароқ ёшда юз берган бўлса, унда афазия ҳақида 
фикр юритилади.
Езма нутқнинг бузилиши. Унинг қайси тури бузилганига 
қараб икки гуруҳга ажратилади. Маҳсулдор тур бузилганида 
ёзувнинг заифлашуви, рецептли ёзма фаолият бузилганида — 
ўқишнинг заифлашуви қайд қилинади.
1. Дислексия —