Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

с
—з, 
с
—
ц, с
—
з
—
ц,
Ш
—
Ж, С
—
Ш, 
3
—
ж, с
—
ч. ц
—
ч.
Ротацизм ва уни тузатиш
Р
товушини нутқда қўллай олмаслик ёки нотўғри талаф ф уз 
этилиши ротацизм , р товушини нутқда бошқа товуш ларга ал- 
маш тирилиш и пароротацизм деб аталади.
Р
товушининг артикуляцияси 
қуйида- 
гичадир (1 1 -р асм ). Л аб ундош товуш- 
дан сўнг келадиган унли товуш лар ҳо- 
латини 
олади, 
тил 
учи 
альвеолалар 
томон кўтарилади, бунинг натиж асида 
бир оз чуқурча пайдо бўлади, шу чуқур- 
чадан чиққан ҳаво оқими тил учини тит- 
ратиб ўтади ва титроқ товуш ҳосил бў- 
лади. Овоз пайчалари ж ипслаш иб тит- 
райди ва чиқаётган ҳаво оқими кучли 
бўлади.
Ротацизмнинг қуйидаги турлари мав-
11- расм. 
Р  товуши арти- 
жуд:
куляцияси профили. 
1. В е л я р р о т а ц и з м (грекча ve-
lum — юмшоқ тан гл ай ). Б унда тил илди- 
зи юмшоқ танглайнинг пастки четига яқинлаш ади ва у ерда 
оралиқ (тирқиш) ҳосил бўлади. Шу оралиқдан ўтаётган ҳаво 
оқими юмшоқ танглайда тартибсиз титраш (вибрациқ) ҳосил 
қилади. Н ати ж ад а овозга қўшилиб шовқин чиқади.
2. У в и л я р
р о т а ц и з м
(грекча uvula — т и л ч а ), бунда 
тил учи тебраниш и ўрнига», ф ақ ат тилча тебранади.
3. К у ч е р с к и й р о т а ц и з м и — бунда тил учи тебранмай, 
л абл ар жипслаш иб тебранади.
4. 
ё
н р о т а ц и з м , бунда тил учи тебраниши ўрнига, тил- 
нинг ён томони тебранади, нати ж ада ноаниқ р товуши ҳосил 
бўлади.
А м алиётда параротацизмни қуйидаги турлари учрайди, яъни