Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

с
товушига ўхш аш товуш ҳосил бўлади. Сўнг тил учи пастки 
тиш лар орқасига туш ирилади, шунда аниқ 
с
товуши ҳосил бў- 
лади. Ҳосил қилинган товуш нутқда м устаҳкам лангач, сўнг 
бўғинларда, сўзларда, ш еърларда мустаҳкам ланади.
6. Б у р у н
с и г м а т и з м и н и
бар тар аф қилиш да ҳаво 
оқими оғиз бўшлиғидан ўтказилади. Бунинг учун турли ўйин 
м аш қларидан фойдаланилади. М асалан, бурундан н аф ас олиб,

---

оғиздан чиқариш ; оғиз билан наф ас олиб наф ас чиқариш да ёниб 
турган ш амни пуфлаб ўчириш, пахта бўлакчаларига қа р а б
пуфлаш, қоғоз парчаларига пуфлаш. Ҳ аво оқимини оғиз бўш- 
лиғидан чиқариш га эриш илгандан сўнг юқорида қайд этилган 
усуллар ёрдам ида 
с
товуши ҳосил қилинади.
Шовқинли товушларнинг ҳосил қилиниши
Сирғалувчи товуш ларда бўлган кам чиликлар шовқинли 
(ш,
ж, ч)
товуш ларда ҳам учрайди. Бундан таш қари, шовқинли 
товуш лар сирғалувчи товуш лар билан алмаш тирилади. M aca- 
лан, 
ш
товуши 
с
товуши билан, 
ж
товуши з товуши билан ал- 
маш тирилиш и мумкин. Бундай алмаш тириш
с и р ғ а л у в ч и
с и г м а т и з м деб номланади. Ш овқинли товуш лар талаф ф у- 
зидаги камчиликлар қуйидаги усулла.р ёрдамида б артараф
этилади.
Ш
товушини ҳосил қилиш учун тақл и д усулидан фойдаланиш
мумкин. Б у усул натиж а бермаса, механик усулдан ф ойдала- 
нилади. Бунда болага 
с
товушини айттириб, шу вақтнинг ўзи да 
махсус зонд ёрдам ида тил бир оз юқорига кўтарилиб, орқага 
бир оз итарилади. LLIy вақтда 
с
товуши ўрнига 
tu
товуши, 
з
то- 
вуши ўрнига аю товуши ҳосил бўлади. Логопед секин-аста болага 
тилни шу ҳолда уш лаб туришга ўргатади. Кейинчалик логопед 
аниқ ҳосил қилинган ш в а ж товуш ларини бўғинларда, сўзлар- 
да, ж ум л ал ар д а м устаҳкамлайди. Б улардан таш қари