Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

р
товуши қуйидагича товуш лар билан алмаш тирилади р->л; 
Р~*й
(/); 
р -> д ; р-+ я.
Ротацизм га анатомик кам чиликлардан тил тагидаги юганча- 
нинг калталиги; тор ва балан д танглай, ҳаддан таш қар и ингич- 
ка тил сабаб бўлиши мумкин.
Ротацизмни тузатиш. Р
товушининг тўғри артикуляциясини 
ҳосил қилиш учун кўпчилик ҳолларда тайёрлов м аш қларидан 
ф ойдаланилади. Уларни биз шартли равиш да икки турга аж- 
ратиш имиз мумкин. Биринчи тур м аш қлар тилни керакли тўғри 
ҳолда уш лаб туришга, керакли ҳолатларга келтириш га қара-

---

тилган бўлса, иккинчи тур м аш қлар тилда тебраниш ҳосил 
қилишга. қараталган дир.
Р
товушини ҳосил қилишда бир нечта усуллардан фойда- 
ланиш мумкин.
1- у с у л. Логопед ойна олдида ўтирган болага оғзини катта 
очишни ва тил учини юқори тиш орқасига (альбеолалар томон) 
кўтариб з товушини талаф ф уз этишни таклиф этади ва ўзи 
махсус зонд ёрдам ида тил юганчасини тебратиб 
р
товушига 
ўхш аш товушни ҳосил қилдиради. Сўнгра механик воситалар 
ёрдам ида вужудга^ келган 
р
товуши очиқ, ёпиқ бўғинларда, сўз- 
л ар д а, ж у м л ал ар д а, шеър ва топиш моқларда м устаҳкам ла- 
нади.
2 - у с у л . Логопед 
р
товушини ҳосил қилиш учун болага 
юқоридаги усулни қўллаган ҳолда 
ж
товушини айттиради ва 
бунда ҳам механик воситалардан ф ойдаланади.
3- у с у л. Логопед болага бир наф ас чиқариш да 
д
товушини 
баланд овозда айтишни таклиф этади. Т алаф ф уз вақтида бола- 
нинг ўзи тилининг учини тепа альвеолаларга урилиб туришйни 
ойна орқали кузатиб туриши лозим. Тил учининг урилиш суръа- 
ти тезлаш ади ва тил учининг тебраниш ҳолати ҳар хил