Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)
кўрсаткичидан фойдаланилади.
Ялпи ички маҳсулот -
бу маълум вақт давомида, масалан, бир йилда яратилган ва бевосита истеъмолчиларга
бориб етадиган барча тайёр маҳсулот ва кўрсатилган хизматларнинг бозор нархидаги
қиймати.
Ялпи ички маҳсулот умумлаштирувчи иқтисодий кўрсаткич бўлиб, у фақат мазкур
мамлакат ишлаб чиқариш омилларидан фойдаланган ҳолда мамлакат ичида яратилган товар
ва хизматлар жаъми қийматининг бозор нархларидаги ифодасини намоён этади. У барча
ишлаб чиқарувчилар томонидан қўшилган қийматлар йиғиндиси сифатида намоён бўлади.
Ялпи ички маҳсулот худди ялпи миллий маҳсулот каби ҳисобланади, бироқ ундан
хорижий мамлакатлар билан ҳисоб-китоблар қолдиғига тенг бўлган миқдорга фарқ қилади.
Яъни, ЯИМ кўрсаткичига мазкур мамлакатнинг чет эллардаги ишлаб чиқариш омилларидан
келувчи тушумлари (омиллар бўйича даромадлари) ҳамда мазкур мамлакатда хорижий
инвесторлар томонидан олинган омиллар бўйича даромадлар ўртасидаги фарқ қўшилса
ЯММ кўрсаткичи ҳосил бўлади.
ЯММ ва ЯИМнинг ўзаро фарқини қуйидаги чизма орқали яққолроқ ифодалаш мумкин
(2-чизма).
Чизмадан кўринадики, мамлакат ЯММ 13 трлн. сўмни (М
2
ва М
3
шаргли раҳамлар
йиғиндиси), ЯИМ эса 12 трлн. сўмни (М
2
ва М] шартли раҳамлар йиғиндиси) ташкил этади.
ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги фарқ у ҳадар аҳамиятли эмас. Бу фарқ ривожланган
мамлакатларда ЯИМнинг ±1%ни ташкнл этади. БМТ статистиқа хизмати асосий кўрсаткич
сифатида ЯИМдан фойдаланишни тавсия этади. Яқин вақтларга ҳадар АҚШ ва Японияда
ЯММ кўрсаткичи қўлланилар эди, эндиликда бу мамлакатлар ҳам ЯИМ кўрсаткичини
қўллай бошладилар.
2-чизма. ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги таркибий нисбатлар.

---

125
Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулот кўрсаткичи ҳисобга олинмоқда.
Шунинг учун биз бундан кейинги ўринларда