Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

2. Миллий маҳсулотнинг мазмуни, таркибий қисмлари ва ҳаракат шакллари
Жамият аъзоларининг эҳтиёжлари мунтазам равишда янгиланиб, миқдоран кўпайиб
ва сифат жиҳатидан такомиллашиб борар экан, бу эҳтиёжларни қондиришга қаратилган
ишлаб чиқариш жараёни ҳам тўхтовсиз янгиланиб, такроран амалга ошиб туради.
Жамият
миқёсидаги ишлаб чиқариш жараёнларининг мунтазам равишда янгиланиб ва
такроран амалга оширилиб турилиши ижтимоий такрор ишлаб чиқариш дейилади.

---

124
Ижтимоий такрор ишлаб чиқариш икки кўринишда амалга оширилиши мумкин:
оддий ва кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш.
Оддий такрор ишлаб чиқариш - бу ишлаб чиқариш миқёсларининг ўзгармаган
ҳолда такрорланишини ифодалайди.
Одатда бундай ишлаб чиқариш кўпроқ фақат ўз ички
эҳтиёжларини қондиришга йўналтирилган анъанавий иқтисодиёт шароитидаги хўжалик
юритувчи субъектлар учун хос бўлган.
Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш - бу ишлаб чиқариш миқёсларини
мунтазам равишда ошириб боришга асосланган ҳолдаги такрорланишидир.
Бу турдаги
ишлаб чиқариш барча ривожланган мамлакатлар иқтисодиётининг асосини ташкил этади.
Ижтимоий такрор ишлаб чиқариш натижасида мамлакат миқёсида
миллий маҳсулот
яратилади. У барча моддий ва номоддий неъматлар ҳамда хизматларни ўз ичига олиб,
миллий ҳисобчиликда ялпи миллий маҳсулот (ЯММ) деб юритилади.
Ялпи миллий
маҳсулот - бу ўз мамлакати ёки хорижда жойлашувидан қатъий назар, миллий
корхоналар томонидан яратилган маҳсулот ва хизматлар умумий ҳажмининг жаъми
қиймати.
Шу ўринда таъкидлаш лозимки, ЯММ кўрсаткичига соф экспорт (экспорт ва импорт
ўртасидаги фарқ) киради. Аммо турли мамлакатларда ташқи савдо фаолиятининг салмоғи
кескин фарқланади. Шу сабабли миллий иқтисодиёт ривожланиш даражасини таққослаш
учун