Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

14-МАВЗУ. МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТ ВА УНИНГ МАКРОИҚТИСОДИЙ
кўрсатгичлари. Ялпи
 МИЛЛИЙ МАҲСУЛОТ ВА УНИНГ ҲАРАКАТ
ШАКЛЛАРИ (2-соат)
Маъруза режаси:
1. Миллий иқтисодиётнинг қарор топиши ва унинг макроиқтисодий кўрсаткичлари.
2. Миллий маҳсулотнинг мазмуни, таркибий қисмлари ва ҳаракат шакллари.
3. Ялпи ички маҳсулотни ҳисоблаш усуллари.
4. Ялпи миллий маҳсулотни кўпайтириш омиллари.
Таянч иборалар: Макроиқтисодиёт - моддий ва номоддий ишлаб чиқариш
соҳаларини яхлит бир бутун қилиб бирлаштирган миллий иқтисодиёт ва жаҳон хўжалиги
даражасидаги иқтисодиётдир. Миллий ҳисоблар тизими - миллий маҳсулотни ишлаб
чиқариш, тақсимлаш ҳамда улардан фойдаланишни тавсифлайдиган ўзаро боғлиқ,
кўрсаткичлар тизими. Ялпи миллий маҳсулот (ЯММ) - миллий иқтисодиётда бир йил
давомида вужудга келтирилган ва бевосита истеъмолчиларга бориб тушадиган пировард
маҳсулот ва хизматларнинг бозор нархларидаги суммаси. Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) - йил
давомида мамлакат ҳудудида ишлаб чиқарилган пировард маҳсулот ва хизматларнинг бозор
нархларидаги қиймати. Соф миллий маҳсулот (СММ) - амортизация ажратмалари
суммасига камайтирилган ЯИМ сифатида чиқиб, тақрибан миллий даромад ва эгри
солиқлардан иборат бўлади. Миллий даромад - янгидан вужудга келтирилган қиймат бўлиб,
СММдан эгри солиқларни чиқариб ташлаш йўли билан аниқланади. Шахсий даромад -
миллий даромаддан ижтимоий суғурта ажратмалари. корхона фойдасидан олинадиган
солиқлар ва корхонанинг тақсимланмайдиган фойдасини чиқариб ташлаш ҳамда аҳоли
қўлига келиб тушадиган ижтимоий тўловлар суммасини қўшиш йўли билан аниқланади.
Номинал ЯИМ - жорий нархларда ҳисобланган ЯИМ. Реал ЯИМ - нархларнинг ўзгаришини
ҳисобга олиб, ўзгармас ёки қиёсий нархларда ҳисобланган ЯИМ. Қўшилган қиймат - ишлаб
чиқарилган маҳсулот қийматидан сотиб олинган ва унумли истеъмол қилинган хом ашё ва
материаллар қиймати чиқариб ташлангандан кейин қолган қисмининг бозор қиймати.