3-мавзу. Бозор, бозор иқтисодиётининг мазмуни ва амал қилиш механизми. ЎЗБЕКИСТОНДА бозор иқтисодиётига ўтишнинг ҳусусиятлари

3-МАВЗУ. БОЗОР, БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИНИНГ МАЗМУНИ ВА АМАЛ ҚИЛИШ МЕХАНИЗМИ. ЎЗБЕКИСТОНДА БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИГА ЎТИШНИНГ ҲУСУСИЯТЛАРИ
1.

• Бозорнинг мазмуни ва белгилари. Бозор механизми.

2.

• Бозорнинг турлари ва тузилиши.

3.

• Бозор инфратузилмаси

4.

• Ўзбекистонда бозор иқтисодиётига ўтишнинг тамойиллари ва хусусиятлари

Бозор ва бозор иқтисодиётининг фарқи
Бозор иқтисо-диёти
Ишлаб чиқариш
Тақсимот
Айирбош-лаш
Истеъмол
Бозор
Бозор ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар, сотувчилар ва харидорлар ўртасида пул орқали айирбошлаш (олди-сотди) жараёнида бўладиган иқтисодий муносабатлар йиғиндисидир.
Бозорнинг асосий белгилари қуйидагилардан иборат:
- сотувчи ва харидорларнинг ўзаро келишуви, эквивалентлилик принципи асосида айирбошлаш
- сотувчиларнинг харажатлари қопланиб, фойда олиши
- тўловга лаёқатли бўлган харидорларнинг талабини қондириш ва рақобат
БОЗОР
Объекти
иқтисодий ресурслар
товар ва хизматлар
пул ва унга тенглаштирилган молиявий активлар
Субъекти
Сотувчи ва сотиб олувчи
Уй хўжалик-лари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк

• – бозор иқтисодиёти фаолиятини тартибга солишни ва иқтисодий жараёнларни уйғунлаштиришни таъминлайдиган дастак ва воситалар.

Бозор механизми

• – айирбошлаш муносабатларига жалб қилинган иқтисодий фаолият натижалари ва иқтисодий ресурслар, товар, пул ва унга тенглаштирилган молиявий активлар.

Бозор объекти

• – айирбошлаш муносабатлари қатнашчиси.

Бозор субъекти
Бозорнинг вазифалари
Тартибга солиш
Рағбатлан-тириш
Нархни ташкил этиш
Назорат қилиш
Интег-рациялаш
Ахборот бериш
Восита-чилик
Тежам-корлик
Бозор субъектларининг манфаатларини рўёбга чиқариш
Иқтисодиётни соғломлаштириш
Бозорнинг турлари ва тузилиши
Бозорнинг туркумланиши
Бозорнинг етуклик даражасига кўра
Иқтисодий алоқалар тавсифига кўра
Бозор миқёсига кўра
Сотиладиган ва сотиб олинадиган маҳсулот турига кўра
Бозор субъектлари хусусиятларига кўра
Бозорнинг етуклик даражасига кўра

• Ривожланмаган, шаклланаётган бозор тасодифий тавсифга эга бўлиб, унда товарни товарга айирбошлаш (бартер) усули кўпроқ қўлланилади.

Ривожланмаган бозор

• товар ва хизматларнинг ҳар бир тури бўйича жуда кўп ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар, сотувчилар ва харидорлар мавжуд бўлиб, улар ўртасида эркин рақобат амал қилувчи, нархлар талаб ва таклиф ўртасидаги нисбатга қараб эркин шаклланувчи бозордир.

Классик (эркин) бозор

• Ҳозирги замон ривожланган бозори ижтимоий-иқтисодий самарадорликни таъминлаш ва аҳолини ижтимоий ҳимоялаш мақсадида бозор алоқаларининг давлат томонидан тартибга солиб турилишига асосланади.

Ҳозирги замон ривожланган бозори
Бозор ҳудудий жиҳатдан турлича бўлиши мумкин
Маҳаллий бозорлар
Тошкент бозори
Самарқанд бозори
Лондон бозори
Нью-Йорк бозори
Пекин бозори
Миллий бозорлар
Ўзбекистон бозори
Россия бозори
Англия бозори
Америка бозори
Хитой бозори
Ҳудудий бозорлар
Марказий Осиё ёки Осиё бозори
Ғарбий Европа бозори
Жаҳон бозори
истеъмол товарлари ва хизматлари бозори
ишлаб чиқариш воситалари ва ишчи кучи (ресурслар) бозори
валюта бозори ва фонд биржалари
илмий техника кашфиёти ва ишланмалар бозори