Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

13-МАВЗУ: АГРАР МУНОСАБАТЛАР ВА АГРОБИЗНЕС (2-соат).
Маъруза режаси:
1. Аграр муносабатлар ва уларнинг бозор тизимидаги хусусиятлари.
2. Ернинг ресурс сифатидаги ўзига хос хусусиятлари.
3. Ер мулкчилик ва хўжалик юритиш объекти.
4. Ижара муносабатлари. Ижара ҳақи.
5. Ер рентаси тушунчаси. Ер рентасининг турлари.
6. Агробизнес ва унинг турлари. Деҳқон, фермер ва ширкат хўжаликлари. Агросаноат
интеграцияси.
7. Ўзбекистонда аграр ислоҳотларни амалга ошириш, фермер ва деҳқон хўжаликларини
ривожлантиришнинг давлат дастурлари.
Таянч иборалар: Аграр муносабатлар - ерга эгалик қилиш, тасарруф этиш, ундан
фойдаланиш ва ишлаб чиқариш натижаларини ўзлаштириш жараёнида вужудга келадиган
муносабатлар. Рента муносабатлари - ердан фойдаланиш натижасида вужудга келадиган
қўшимча соф даромадни тақсимлаш ва ўхташтириш билан боғлиқликда вужудга келадиган
муносабатпар. Дифференциал рента - ер участкаларининг унумдорлигидаги ва жойлашган
жойидаги фарқлар натижасида вужудга келадиган қўшимча соф даромад. Дифференциал
рента I - ерларнинг табиий унумдорлиги фарқлар натижасида вужудга келадиган қўшимча
соф даромад. Дифференциал рента II — ерларнинг иқтисодий унумдорлигини ошириш
натижасида вужудга келадиган қўшимча соф даромад. Абсолют рента - қишлоқ
хўжалигида ерга бўлган хусусий мулкчилик монополияси натижасида вужудга келиб, ҳам
турдаги: яхши, ўртача ва ёмон ерлардан олинадиган рента. Монопол рента - алоҳида
табиий шароитга эга бўлган, ноёб қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириладиган
ерлардан олинадиган рента. Ундирма саноатда рента - фойдали қазилма конларининг
жойлашиши (ер юзасига нисбатан) ва уларнинг бойлиги жиҳатдан фарқлар натижасида
вужудга келади. Агросаноат мажмуаси - Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш,
уни сақлаш, қайта ишлаш ва истеъмолчиларга етказиб бериш билан боғлиқ хўжалик
тармоқларининг бирлиги. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш инфратузилмаси - бевосита
Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришига хизмат кўрсатувчи соҳалар.