O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

7.1.Kardiotonik moddalar, Yurak glikozidlari 
Yurak faoliyatini yaxshilovchi moddalar quyidagi guruhlarga bo’linadi:
I.
Yurak glikozidlari 
II.
Glikozid strukturaga ega bo’lmagan moddalar 
Ta’sir mexanizmiga ko’ra kardiotonik moddalar quyidagi guruhlarga 
bo’linadi. 
I.
Hujayra ichida Ca ionlarini oshiruvchi moddalar 
1. Na
+
, K
+
-ATFazani falajlovchi
Yurak glikozidlari: 
Digoksin, Tselanid, Strofantin, Korglikon 
2
. 
Adenilatstiklaza retseptorlar faolligini moddalar. 
A. 
sAMF miqdorini oshiruvchi
β
1
-adrenoretseptorlarni stimullovchi moddalar:
Dofamin Dobutamin. 
B
. Fosfodiesteraza III ni falajlash hisobiga
Amrinon Milrinon
II.
Ca 
ionlariga 
miofibrillalar 
sezuvchanligini 
oshiruvchi 
moddalar 
Levosimendan 
Yurak glikozidlari 
Yurak glikozidlari (grekcha 
glykys
- shirin) - o’simliklardan olinadigan 
kardiotonik ta’sirga ega bo’lgan moddalardir. Ular miokardda ish faoliyatini 
oshirib, yurak faoliyati tejamkorligi va samaradorligini ta’minlaydi. Yurak 
glikozidlari ko’pincha yurakni ishemik kasalliklari fonidagi yurak 
yetishmovchiligida, har xil miokard jarohatlarida, yurak ritmi buzilganda 

---

- 366 -
qo’llaniladi.
Yurak glikozidlari qandsiz qismi (aglikon yoki genin) va qandli 
(glikondan) iborat. Aglikonning asosini steroid halqa (stiklopentan-
pergidrofenantren)dan iborat. Steroidning 17-holatida to’yinmagan 5-a’zolik 
lakton halqa, ba’zi glikozidlarda to’yinmagan 6-a’zolik lakton halqa qo’shilgan 
bo’ladi. Yurak glikozidlarini glikon qismi har xil qandlardan iborat: D-
digitoksoza, D-glyukoza, D- stimaroza, D-ramnoz va boshqalar. Molekuladagi 
qandlar 1tadan 4 tagacha bo’lishi mumkin. 
Ba’zi bir holatlarda qandli qismiga sirka kislota qoldig‘i biriktirilgan 
bo’ladi. Kardiotonik ta’sirini aglikon qismi bilan bog‘liq.Yurak glikozidlarini 
qandli qismi ularning eruvchanligiga va to’qimalarga birikishiga javob beradi. 
Yurak glikozidlarini glikon qismi ularning faolligi va toksikligini ta’milaydi.
Yurak glikozidlari oson gidrolizga uchraydi (enzimatik, kislotali va 
ishqoriy). Dorivor o’simliklarda yurak glikozidlarini gidrolizlaydigan fermentlar 
mavjud. Bularni saqlash va tayyorlash jarayonida birlamchi glikozidlar 
o’simliklarni o’zida gidrolitik parchalanishga uchraydi. Bu jarayonni oldini olish 
uchun fermentlarni ingibirlash mumkin.
Farmastevtik sanoatda o’simliklardan yurak glikozidlarini olishda
ishlatiladi (ayniqsa ikkilamchi chidamli glikozidlar). Tibbiyot amaliyotida 
quyidagi o’simliklardan olinadigan yurak glikozid moddalari ishlatiladi: 
•
angishvonagul yirik gulli 
(Digitalis purpurea
) - digitoksin; 
•
strofant Kombe 
(Strophanthus Kombe)
- strofantin K
1
; 
•
marvaridgul 
(Convallaria)
– korglikon 
•
bahorgi adonis 
(Adonis vernalis)
– adonis o’ti damlamasi. 

---

- 367 -
Yurak glikozidlari o’simliklardan olinadigan dori moddalari, ularning 
ta’sirini boshalanishi 3.1-jadvalda ko’rsatilgan. Hozirgi kunda individual 
glikozidlarning ta’siri ko’proq qiziqish uyg’otmoqda. Oddiy, galen va novogalen 
moddalarini o’z ahamiyatini yo’qotib bormoqda.
Yurak glikozidlarini asosiy xususiyatlari tanlab yurak mushaklariga ta’sir 
ko’rsatishi hisoblanadi. Yurak glikozidlarini asosiy farmakoterapevtik ta’siri 
sistolani kuchayishi bilan yuzaga kelib (kardiotonik ta’sir, musbat inotrop ta’sir –
Grekcha 
is
(qaratqich kelishikda - 
inos) -
tola, muskul; 
tropos -
yo’nalish), dori 
moddalarni miokardga to’g‘ridan-to’g‘ri ta’siri bilan bog‘liq. Sistolik qisqarishi 
III. Strofant kombe 
I. Digitalis purpura 
III. Digitaslis lanata 
IV. Marvaridgul 

---

- 368 -
tezlashib kuchi oshadi. EKG da 
Q-T intervali qisqaradi;
qorincha kompleksida S-
T segmentini izoelektrik chiziqdan pasayishi kuzatiladi, T – tishchasini 
kichrayishi, yoki silliqlanishi kuzatiladi.
Yurak yetishmovchiligida yurak glikozidlari yurakni minutlik va zarb 
hajmini sezilarli darajada oshiradi. Eng asosiysi yurak ishini kislorodga bo’lgan 
talabini oshirmasdan turib yaxshilaydi (vaqt birligida).