O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

 
 
6.4.PARKINSONIZMGA QARSHI MODDALAR 
Bu guruh moddalar Parkinson kasalligini va turli xil sabablarga ko’ra kelib 
chiqqan parkinsonizm holatini davolash uchun qo’llaniladi. Parkinson kasalligi 
surunkali neyrodegenerativ kasallik bo’lib, ekstrapiramid yadrolarining 
zararlanishi bilan kechadi. Kasallikni eng ko’p ko’rinishi skelet mushaklarining 
Nomi 
Kattalar uchun o’rtacha 
terapevtik 
miqdori; 
yuborish yo’li 
Ishlab chiqarish shakli 
Difenin 
Dipheninum
Ichishga 0,117 g 
Tabletka 0,117 g 
Geksamidin
–
Hexamidinum
Ichishga 0,125-0,5 g 
Tabletka 0,125 va 0,25 g 
Karbamazepin- 
Carbamazepine
Ichishga 0,2-0,4 g 
Tabletka 0,2 g 
Klonazepam
-
Clonazepame
Ichishga 0,001-0,002 g 
Tabletka 0,001 g 
Natriy valproat 
-
Natrii valproas
Ichishga 5-10 mg/kg 
Tabletka 0,15; 0,2; 0,3 va 0,5 
g; kapsula 0,3 g 
Etosuksimid 
- 
Ethosuximidum
Ichishga 0,25 g (15 
tomchi) 
Kapsulada 0,25 g; flakonda 
50 ml eritma (2,5 g dori 
vosita) qabul uchun 
Lamotridjin 
–
Lamotrigine
Ichishga 0,05-0,2 g 
Tabletka 0,05; 0,1 va 0,2 g 
Trimetin - 
Trimethinum
Ichishga 0,2-0,3 g 
Kukun ; tabletka 0,1 va 0,3 g 

---

- 317 -
rigidligi
1
(mushaklar tonusini oshishi), tremor (doimiy ixtiyorsiz, noaniq titroq), 
gipokineziya
2
(harakatni cheklanishi). Bemor holati va yurish harakatlari ham 
buziladi. Sekin astalik bilan ruhiy o’zgarishlar, aqliy faoliyatni o’zgarishi 
kuzatiladi. Parkinson kasalligini kelib chiqish sababi noaniq. Aniqlanishicha, 
bazal yadrolarda va qora substansiyada dofamin miqdori kamayishi kuzatilgan, 
dofamin esa neostriatumga tormozlovchi ta’sir ko’rsatadi. Ma’lumki, 
neostriatum esa orqa miya faoliyatini boshqarishda ishtirok etadi. Zamonaviy 
fikrlarga ko’ra, dofaminergik qora striat neyronlarning kamayishi hisobiga 
dofaminni yetishmasligi, parkinson sindromiga xos bo’lgan harakatni buzilishi, 
ruhiy o’zgarishlarni kelib chiqishiga asosiy sabab bo’ladi.
Oxirgi yillarda ma’lum bo’ldiki, Parkinson kasalligini kelib chiqishida, 
miyada dofaminergik va glutamatergik tizimlarda kelib chiqqan disbalans asosiy 
rol o’ynaydi. Yuqoridagi gaplardan ma’lumki, Parkinson kasalligini rivojlanishi 
qora substansiya neyronlarida dofamin miqdorining kamayishi va uning 
neostriatum neyronlariga tormozlovchi ta’sirini kamayishiga bog‘liq. Shu 
holatda glutamatergik neyronlarning stimullovchi ta’siri oshib boradi. Bu esa 
harakat va ruhiy funksiyalarni buzilishiga olib keladi, natijada gipokineziya, 
tremor, mushaklar rigidligi va bradifreniya (psixik jarayonlar sekin o’tishi) 
kuzatiladi. Shuni hisobga olib, Parkinson kasalligini davolash bazal yadrolarga 
ta’sir qiladigan turli mediatorlar tizimidagi dinamik tengsizlikni tiklashga 
qaratilgan. Parkinsonizm farmakoterapiyasining asosiy vazifasi, tegishli bo’lgan 
neyron yadrolarda dofamin yetishmasligini bartaraf qilishdir. Shu maqsadda 
dofamindan foydalanish mumkin emas, chunki dofamin gematoentsefalik 
to’siqdan o’tmaydi va oddiy yo’llar bilan yuborilganda miya to’qimasiga yetib 
bormaydi. 

---

- 318 -