К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

“Истеъмол саватчаси”
– бу алоҳида шахс ёки оила томонидан бир ой 
ёки йил давомида истеъмол қиладиган маҳсулотлари ва фойдаланадиган 
хизматлари турлари ва миқдорининг ҳисоб-китоб қилинган тўпламидир. 
Жаҳоннинг ривожланган давлатларида “истеъмол саватчаси” инсоннинг 
тирикчилик кечириш учун зарур бўлган энг кам миқдорини аниқлаш учун 
фойдаланилади. У, шунингдек ҳар бир мамлакат валютаси харид 
қобилиятининг аниқлаш учун асос ҳам бўлади. 
Истеъмол саватчаси турли мамлакатларда турлича ҳисоблаб чиқилади. 
Бунда турмуш кечириш даражаси, товарлар ва хизматларнинг амалдаги 
истеъмоли ва уларнинг нархлари, уй хўжаликларининг даромади,мамлакатда 
ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражаси ва бошқа қатор омиллар ҳисобга 
олинади. 
Халқаро амалиётда “истеъмол саватчаси”нинг бир неча турлари 
мавжуддир: 
1. ”Тирикчилик ўтказиш учун энг кам миқдордаги истеъмол 
саватчаси
”. Бу - инсоннинг ўзининг асосий ижтимоий функцияларини 
бажариш учун зарур бўлган озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат маҳсулотлари ҳамда 
хизматларини истеъмол қилишнинг энг кам миқдори тўпламидир. 
2. “Амалдаги истеъмол саватчаси”.
Бу – аҳоли ёки алоҳида 
ижтимоий-демократик гуруҳлар томонидан амалда истеъмол қилинадиган 
товарлар ва хизматларнинг тўпламидир. 
3. “Оқилона бюджетнинг истеъмол саватчаси”.
Бу – илмий 
асосланган нормалар ҳамда инсоннинг оқилона эҳтиёжларини қондирадиган 
нормативларга мувофиқ истеъмол қиладиган товарлар ва хизматлар билан 
таъминланганлик даражасини англатади. 
Ҳар бир давлат ўзининг ижтимоий сиёсати ва иқтисодий 
имкониятларидан келиб чиққан ҳолда “истеъмол саватчаси”нинг тегишли 
турини ижтимоий норма сифатида белгилайди. Жаҳондаги ривожланган 
давлатлар тажрибаси ҳисобга олинадиган бўлса, ижтимоий сиёсатни амалга 
оширишнинг ижтимоий нормативлари сифатида асосан тирикчилик ўтказиш 
учун энг кам миқдордаги ва оқилона бюджетнинг “истеъмол саватчаси”дан 
фойдаланилади (14.8-жадвал). 
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга 
Мурожаатномаси // Халқ сўзи, 2017 йил 23 декабрь. 

---

449