Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

.
ASHKÓZLER
(ertek)
Bir bar eken, bir joq eken, ertede,
Erteklerdiń qulaq, murnı keltede,
Bolǵan eken aǵayinli úsh jigit,
Usamaǵan hasla adam bendege.
Úshewide tuwılǵanlı anadan,
Tuwısqannan baylıqtı dos sanaǵan,
Naǵız ashkóz, qızǵanshaq bop ósipti,
Dúnya dese tat bolsa da jalaǵan,

---

190
Birin-biri kóre almaǵan, jek kórgen
Bir-birinen hiylelikti ótkergen.
Áytewir-aq nárse ushın gey waqta,
Bir-birine alarısıp táp bergen.
...Bir kúnleri olar erte báhárde,
Talap izlep shıǵıptı bir sháhárge.
Jolda ketip baratırıp úshewi,
Ushırasıptı altın tolı lágenge.
«— Altın! Altın!» ... dep jańǵırıp hawazı,
Tarpa basıp, tarmalasıp, talasıp,
Bara bári bas salıptı ... «Altındı! —
Quday kókten taslaǵanǵoy shaması!» ...
«Barma eken bunnan basqa taǵı da?...
Dep, jaltaqlap qarasıp jan-jaǵına,
Dárhal olar «quday bergen altındı»,
Qaldırmastan Salıp alǵan qabına.
Altın qapta. Al, endigi másele,
Tapqan altın bólinedi neshege?
Usı soraw sarsıldırıp olardıń
Hárbiriniń miyin qurttay tesedi.
Ári oylanıp, beri oylanıp aqırı,
Ábden sharshap, alıspaptı aqılı.
Bir waqıtta eki aǵası emirenip,
Inisine bılay depti ah urıp:
— Bizlerdi sen tuwısqan dep sanasań,
Bereket tap, nan alıp kel qaladan.
Sen kelgensoń bólesemiz altındı,
Barıp-keliw «jol haqı»da alasań?
— Joq, barmayman!...
— Ótinemiz?...
— Barmayman!...
— Onda, bizler baramız, sen barmaysań!
— Biraq ta,
Nandı saylap, pisiginen alǵaysan?...
«Qullıq» depti, ol qalaǵa ketipti,
Eki aǵa «muradına jetipti».
Bir jıńǵıldıń sayasında otırıp,
Oylasıptı hám bılay dep sheshipti:

---

191
«Altındı alsaq. Inimizdi óltirip,
Iye bolsaq mal-dúnyaǵa tórt túlik.
Solay etsek, jurttan asqan bay bolsaq,
Baxıt, dáwlet bolar edi máńgilik?» ...
Orınlawǵa usı arzıw-ármanın,
Jumsap olar bar hújdanın, bar janın,
Inisiniń tez keliwin kútipti,
Tasqa qayrap qonıshtaǵı qanjarın.
Al, inisi baratırıp qalaǵa,
Bılayınsha oylanıptı dalada:
«Altın ushın eki aǵamdı óltirsem,
Jalǵız ózim bayır edim oǵada» ...
Solayınsha kelip ol da sheshimge,
Qalaǵa da barıp erte pesinde,
Nan aladı hám adamǵa bildirmey,
Uw qosadı jolda nannıń ishine.
Nandı alıp tum-tusına qaranıp,
«Bayıytuǵın boldım-aw» dep quwanıp,
Jetip kelse, aǵaları «ash bolıp»,
Jógisirep, jatır eken buralıp.
Ushıp turıp eki birdey zańǵarlar,
Bara birden asıladı qanjarǵa.
Altın ushın arın satıp, inisin,—
Eki aǵası jayratıptı solmanda.
Kózden aqqan jaslar menen qosılıp,
Qan aǵıptı inisinen josılıp.
Solay etip, inisi ayaq serppesten,
Máńgi uyqıǵa kete bergen kósilip ...
Altın ushın alǵan aqıl, tınıshın,
Eki aǵa qurban etip inisin,
«Bári bárjay boldı ǵoy» dep shadlanıp,
Dawam etken quwanıshın kúlkisin.
Dárhal olar dásturqanǵa asılıp,
Nandı jepti kewillenip, másirip.
Qaydan bilsin, qumıran qapqır ashkózler,
Ájeline turǵanlıǵın asıǵıp.
Nandı jepti, ráhátke batıptı,

---

192
«Az ǵana dem alayıq» dep jatıptı.
Sol jatıstan, qozǵalmastan, sol jerde, 
Ekewi de tap sespesten qatıptı.
Ashkózliktiń ashınarlı saldarı,
Áne, sóytip úsh gelleni jalmadı.
— Aǵayinler aldadıma bir-birin?
— Joq! Olardı ashkózlik aldadı....
* * *
Bul ertekti xalıq dóretken ertede,
Erteklerdiń qulaq, murnı keltede.
Kórdińiz ǵoy, ashkózlilik awır dárt,
Al, doslıqta jasaw qanday mártebe!
Xalıq degen shın danıshpan, danadur,
Aytar gáptiń haqıyqatı ǵana bul,
Ashkózliktiń aqıbeti usınday,
Arzıw-árman menen tamamlanadur.