O'zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

Ikkinchidan 
b a’zi milliy tarixchilarimizning ayrim vakillari 
hamon o ‘sha qizil saltanat davrida shakllangan mezon, konsepsiya 
asosida ish ko‘rib, « 0 ‘rta Osiyoning Rossiyaga qo‘shib olinganini», 
« 0 ‘rta Osiyoning Rossiyaga qo‘shilishining xalqaro ahamiyatini» 
asoslashga urinib, sobiq mustamlakachilar olib borgan siyosatni 
soxtalashtirdilar.
Uchinchidan 
qayta qurish va mustaqillik yillarida o ‘tmish 
tariximizga yangicha yondoshib, undagi «oq» va «qora» dog‘lami 
bartaraf qilish niyati bilan, tarixni qanday b o ‘lsa, shundayligicha, 
xolisona, bo‘yoq va andozalarsiz yoritishga harakat qilayotgan olim 
va adiblarimiz m a’lum darajada ijobiy ishlar qilayotganliklarini 
ta’kidlash mumkin.
« 0 ‘zbek olimlarining kuch-g‘ayratlari bilan, - deb yozgan edi
I. Karimov, - tariximizning ko‘pdan-ko‘p g ‘oyat muhim sahifalari, 
eng avvalo, temuriylar davri, XIX asr oxiri - XX asr boshlari tarixi 
yangidan kashf etildi. Shuni esda tutish muhimki, o ‘tmishimizni 
«oqlash» vazifalari umuman olganda bajarib bo‘lindi; hozir esa 
asosiy vazifa tarixiy tahlilni ilmiy jihatdan xolisona va halol amalga 
oshirishdan iboratdir»1.
0 ‘zbekiston 1991- yil 31- avgustda mustaqillikka erishgach, 
tarix-shunoslik fanida yangi sahifa ochildi. Ayniqsa, bu borada 
Prezident Islom Karimovning 1996- yil 18- sentyabrdagi 0 ‘zbekis- 
ton Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jam iyat qurilishi 
akademiyasi qoshida « 0 ‘zbekistonning yangi tarixi markazini 
tashkil etish to ‘g ‘risida»gi tarixiy Farmoyishi va 0 ‘zbekiston Res­
publikasi Vazirlar Mahkamasining 1996- yil 16- dekabrdagi qarori 
g ‘oyat katta dasturulamal ahamiyatga ega bo‘ldi. Mazkur tarixiy 
hujjatlarda « 0 ‘zbekistonning yangi tarixi»ni tayyorlashdek g ‘oyat 
ulkan vazifa qo‘yildi. Buni amalga oshirishda XIX asrning o ‘rtala- 
ridan xozirgi kungacha xalqimiz hayotida sodir b o ‘lgan tarixiy 
bosqichlami va o ‘zgarishlami to ‘la qamrab olishga e ’tibor berilishi 
alohida ta ’kidlandi.
Shu o ‘rinda Prezident I. Karimovning tariximizni buyuk dav- 
latchilik shovinizmi va agressiv millatchilik ruhida, xususan, Rossiya 
imperiyasining 0 ‘rta Osiyoda yuritgan siyosatini talqin etuvchi 
mualliflami ikki toifaga b o ‘lib, ularga bergan ta’rifini keltirish 
lozim. Birinchi toifa mualliflari Rossiya imperiyasi Turkistonda
! 
Karimov I.
0 ‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, bar- 
qarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Т.: 0 ‘zbekiston, 1997, 141-bet.
19
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mahalliy an’analar va asoslami yo‘q qilmagan va buzmagan holda 
o ‘lkaning burjuacha tadrijiy rivojini rag‘batlantirgan edi, deb 
hisoblaydilar. Ulaming fikricha, sho‘ro Rossiyasi, bolsheviklar 
aksincha ish tutgan, shuning uchun 0 ‘rta Osiyo mintaqasida ziddiyat- 
lar kelib chiqqan. Endilikda esa Rossiya Federasiyasi mintaqada 
barqarorlashtiruvchi rolni o‘ynashi mumkin emish. Ikkinchi toifa 
muallifiari fikricha esa, mustamlakachilik musulmon aholining ru- 
hiyatiga mutlaqo yot unsurlami olib kirgan. Shuning uchun vujudga 
kelgan ahvoldan qutulish y o ii sifatida o ik an in g o ‘z tarixiy va milliy 
negizlariga qaytish taklif qilinadi. Bunga esa mintaqadagi davlatlar 
faqat qo‘shni musulmon mamlakatlariga ergashgan, kelajakda ular 
bilan yanada yaqinroq integrasiyaga kirishgan taqdirdagina erishish 
mumkin em ish1. Bu ikki toifa qarashlaridan ko‘zlangan asosiy maqsad 
nimaligini Prezident I. Karimov ravshan ifodalab bergan.
Rossiya imperiyasining Turkistondagi mustamlakachilik siyo- 
satini yoritish borasida mualliflar ana shunday qarashlarga raddiya 
bem vchi o ‘z fikrlarini tarixiy dalillar bilan asoslaganlar.
Respublika Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 24 iyuldagi « 0 ‘z- 
bekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini 
takomillashtirish to‘g ‘risida»gi qarori ham o ‘zbek tarixshunosligi- 
ning bundan keyingi y o ‘nalishini belgilab olishda, o ‘zbek milliy 
davlatchiligi tarixini tadqiq etishda, umuman tariximizning yangicha 
konsepsiyasini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
0 ‘zbekiston yangi tarixining mazkur birinchi jildini tayyorlashda 
yuqorida zikr etilgan davlat hujjatlari bilan bir qatorda 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning asarlari, nutq va maqo- 
lalarida ilgari surilgan g ‘oya va fikrlar uslubiy asos b o iib xizmat 
qilganini alohida qayd etmoq zamr.
Islom Karimovning 1998 yil 26 iyunda bir gumh tarixchi olimlar, 
jum alistlar, ijodiy soha xodimlari bilan b o ig a n uchrashuvda bildirgan 
fikr-g‘oyalari, 1999 yil 2 fevralda «Turkiston» gazetasi muxbirining 
savollariga bergan javoblari, 16 fevralda Toshkentda ro ‘y bergan 
favqulodda mudhish hodisa munosabati bilan so‘zlagan benihoya 
ta ’sirchan nutqida ijtimoiy jarayonlarimizning dolzarb masalalari 
qatori tariximiz haqida ham k o ‘pdan-ko‘p dasturulamal, konseptual, 
yangicha talqinlar ilgari surildiki, ular o ‘zbek tarixshunosligining 
hozirgi taraqqiyot bosqichini, eski holatdan yangi holatga o iis h i va 
bundan keyingi ustivor yo'nalishlarini belgilab bermoqda.
1