Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Бҥркиў усылында 
порошок тәризли полимер қыздырылған бетке (тийкарға) себиледи, 
бетке ерип жабысқан полимер суўытылғаннан кейин беккем полимер қапламасы пайда 
болады. Бүркиў усылының тӛмендеги кӛринислери бар: газ жалынлы, орама (вихр. Газ 
жалынлы бүркиўде полимер порошогы (полиэтилен, полипропилен, полиамидлар ҳәм басқ.) 
жалын арасынан ӛтип суйықланады, бетке урылып жабысады ҳәм зәрүр болған 
қалыӊлықтағы материал пайда болады. 
Кепсерлеў усылында 
ярым таяр пластмасса бӛлимлерден зәрүр болған формадағы 
буйымлар жыйналады. Полиэтилен, полипропилен, поли-винилхлорид ҳәм басқа 
термопластикалық полимерлер тийкарындағы пластмасса буйымлар, санитария-техника 
қурамалы бурма бӛлимлер кепсерлеў усылында таярланады. Кепсерлеў усылында 
пластмассаларды қыздырыў ыссы ҳаўа, жоқары жийилик, ултрадаўыс, радиациялық, контакт 
қыздырыў усылында әмелге асырылады. Кепсерленген пластмасса чоклары беккем болып, 
кемшиликлер пайда болмайды. 
Желимлеў усылында 
термопластикалық ҳәм термореактив пластмасса бӛлимлерден 
жыйналып буйым ҳәм конструкцион материаллар алынады. Пластмассаларды желимлеўде 
ҳәр түрли желимлер ыссы ҳәм суўық ҳалда ислетиледи. Термопластикалық полимерлер 

---

174 
жалғаныў (биригиў) орны органикалық еритиўшилер жәрдеминде ислеў берилип бираз 
исириў есабынан тегислениўи мүмкин. Желимленетуғын пластмасса түрине қарап тап сол 
полимер тийкарында алынған желимлер ислетилиўи мақсетке муўапық. Эпоксид смоласы, 
полиуретанлер тийкарындағы универсал желимлер ҳәм басқа супержелимлер полимер 
бӛлимлер ҳәм буйымларды желимлеўде ислетиледи. 
 
Қадағалаў ушын сораўлар: 
1.
Пластмассаларды желимлеўде ҳәр түрли желимлер қайсы усылда ислетиледи? 
2.
Пневмоқәлиплеў усылы қалай әмелге асырылады? 
3.
Газ пайда етиў нәтийжесинде не пайда болады? 
4.
Қайсы усылда листлерден заготовка қырқып алынады?