Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

26.5-сҥўрет. Басым астында қуйыў машинасының ислеў схемасы 
а) массаны еритиў ҳәм пластификациялаў; б) массаны қәлипке басым астында киритиў; в) 
қәлипти ажыратып буйымды шығарып алыў. 1-поршен; 2-масса сақланатуғын бункер; 3-цилиндр 
ысытқышлары; 4-цилиндр; 5-ашылатуғын қәлип. 
Қәлиплеў усылында 
листли, пленкалы, труба тәризли заготовкалардан (ярым таяр 
ӛнимлерден) қайта ислеў берилип қурамалы формадағы буйымлар алынады. 
Пластмассаларды қыздырып форма бериўдиң тийкарынан үш усылы кең қолланылады: 
штамплаў, пневмоқәлиплеў ҳәм вакуумқәлиплеў (26.6-сүўрет). 
26.6-сҥўрет. Вакуумқәлиплеў схемасы 
а) негатив қәлип; б) позитов қәлип; в) пуансон менен заготовканы 
хомаки
тартыў;
г) пневматив усылда заготовканы 
хомаки
тартыў; I-III қәлиплеў позициялары;
1-заготовка; 2-негатив қәлип; 3-таянч; 4-қысыўшы рама; 5-пуансон; 6-позитив қәлип;
7-қәлиплеў камерасы. 
 
Штамплаў усылында
листлерден заготовка қырқып алынады, қыздырылады, пресс-
қәлиптиң матрица ҳәм пуансон арасына қойылады ҳәм 1 МПа басымда қысылады. 
Бул усылда винипласт, текстолит, органикалық шийша сыяқлы листли материаллардан 
қурылыс буйым ҳәм конструкциялары таярланады. 
Пневмоқәлиплеў усылында
 
лист матрица контуры бойынша беккемленеди ҳәм 
жумсағанға шекем қыздырылады. Кейин заготовка 7-8 МПа басымда қысылған қыздырылған 
ҳаўа менен лист матрица бетине қысылады. Пневмоқәлиплеў усылында термопластлар 
тийкарында ыдыслар, химиялық аппаратура бӛлимлери, кольцо тәризли элементлер 
алынады. 

---

173 
Вакуум-қәлиплеў усылында
 
лист иши бос қәлип контуры бойынша беккемленеди ҳәм 
бослық ишиндеги ҳаўа сорып алынады. Бунда атмосфера басымы астында лист қәлип бетине 
қысылады ҳәм белгили формаға киреди. Бул усылда полистирол, полиметилметакрилатлар, 
винилли полимерлер ҳәм басқалар тийкарында санитария-техника үскенелери бӛлимлери 
қуйылады.