Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

oshgan 
qiymat 
deyiladi. Pulni oshgan qiymati, odatda, sodda va murakkab foizlarda 
hisoblanadi. Bularni o’zi oddiy va hisob stavkasiga (tijorat Yoki bank ucheti ham 
deyiladi) bo’linadi. Har qanday stavka ham 1 yilga belgilanadi. 
Sodda foizlar. 
Sodda foizlarda (dekursiv metod bo’yicha) oshgan qiymat 
summasi quyidagi formula bilan hisoblaniladi: 
 
S = R + Pin Yoki S = R (1 + in) (1) 
 
Bu erda: S - pulni oshgan (oxirgi) qiymati summasi; R - boshlang’ich summa; 
n - foiz yozish davrlari soni; i - foiz stavkasi; 1 + in - boshlang’ich summani 
ko’paytiruvchi miqdor deyiladi. 
Yuqorida ta’kidlanganidek, qarz muddati har xil bo’lishi mumkin. Agar qarz 
muddati 1 yildan kam bo’lsa, yuqorida keltirilgan formulaga qisman o’zgarish 
kiritamiz va S-ni quyidagiga hisoblaymiz: 
 
 
 
 
 
(2) 
bu erda: d - qarz kunlar soni; k - yildagi kunlar soni. 
Amaliyotda foiz yozish davrlari har xil bo’lishi mumkin. Agarda, n
1
, n
2
, .... n
n
foiz yozish davrlarida i
1
, i
2
, ... i
n
stavkalari qo’llanilsa, oxirgi summa quyidagi 
formula bilan hisoblaniladi: 
 (3) 
Moliyaviy hisoblarda foizlar stavkasi yuqorida ta’kidlaganimizdek oddiy va 
hisob (uchet) stavkalariga bo’linadi. Hozirgacha bajargan hamma hisob-kitoblar 
oddiy stavkalarda bajarildi. Bu usul 
dekursiv metod
deyiladi, uning mazmuni va 
mohiyati shundaki, foizlar davr oxirida boshlang’ich summaga qo’shiladi yoki 
beriladi. Hisob stavkasida esa foizlar kredit beriladigan paytda hisoblanib va olib 
qolinadi. Bu usul 
antisipativ metod 
deyiladi. 
S
P( +
d
k
i),

1
S
P +
i n
t t
t
N



(
)
1
1

---

73
Oshgan qiymat (S) summasi hisob stavkasi bo’yicha quyidagi formula bilan 
aniqlanadi: 
S
P
dn


(
)
1
1