Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Urug’lik tuganaklarni dorilash.
Hosil bo’lgan nihollar zarakunanda va 
kasalliklariga qarshi urug’lik tuganaklar dorilanadi. 
U, nihollarni zararlanishini, siyraklanishini kamaytiradi va shu bilan birga 
hosildorligini ko’paytiradi. Ayrim dorilar kartoshka o’simligi o’sishini jadallashtiradi. 
Tuganaklar quruq yoki namlash usuli bilan zararsizlantiriladi. Quruq ishlov berish 
(urug’lik solingan bunkerda) ekish vaqtida o’tkaziladi. Urug’lik juda ko’p bo’lsa uni 
omborxonada quruq dorilash uchun kartoshkani dumalatib aylanib turishini 
ta’minlaydigan moslamalardan (tarnsporter, kartoshkani tuproqdan tozalaydigan 
aylanib ishlaydigan elak va qop ortadigan elevatorlardan) foydalangan holda urug’lik 
ustiga fungitsidlar ultra kichik hajm usuli bilan changlatiladi. CHanglatuvchi 
moslamalar aylanadigan lentaga o’rnatiladi. Urug’lik kartoshka kam bo’lsa tuganaklar 
yupqa yoyilib osma changlatuvchi bilan quruq ishlov beriladi. Fungitsid sepilgan 
urug’liklar bir oz vaqt plenka bilan yopib qo’yiladi. Urug’likka fungitsidlar chenglatib 
sepilsa tuganakni hamma tomonini to’liq qoplamaydi va bu uni ta’sirini kamaytiradi. 
SHuning uchun urug’liklar juda erta dorilanishi maqsadga nomuvofiqdir. 
SHuning uchun urug’liklarga nam ishlov-fungitsidlar suspenziyasini sepish 
yaxshi. Bu usulda urug’lik tuganak usti fungitsidlar bilan to’liq koplanadi va uni 
biologik samarasi oshadi. Nam ishlov berish ekishdan oldinroq o’tkazilsa ham bo’ladi. 

---

147 
Urug’lik ko’p bo’lsa nam ishlov berish maxsus qurilmada bajarilaladi. Fermer va 
shirkat xo’jaliklari sharoitida urug’likka nam ishlov berish, kartoshkani qopga yoki 
setkaga solib, biror idishda oldindan tayyorlab qo’yilgan suspenziyaga bir minut 
bortirib olish yoki yoki krga yupqa yoyib osma purkagich bilan purkab dorilanadi. 
Kartoshka ekish davrida maxsus moslama yordamida urug’likka ishlov berish 
juda qulay. Bunda ishlov berilgan kartoshka iste’mol uchun ham chorvaga berish 
uchun ham yaramaydi. 
Urug’likka ishlov berish uchun turli xildagi fungitsidlar foydalaniladi. 
O’zbekiston sharoitida TMTD preparatini qo’llash yaxshi natija beradi. U bilan nam 
va quruq ishlov berish mumkin. Quruq dorilashda urug’lik bir – ikki qator qilib 
yoyilib har 1 tonnasiga 3-3,5 kg TMTD kukuni changlatiladi. Nam ishlov berishda 12 
kg TMTD ni 100 l suvda eritib tayyorlangan suspenziyasi 4 t kartoshkani dorilashga 
yetadi. 
CHet ellarda urug’lik kartoshkaga ishlov berish uchun preparat sifatida 
kukunsimon Maksim 0,25 s.p., Ditan M-45 (Mankotset), Montsern (pentsikuron), 
Rizoleks (tolklofosmetil), FTSB –24 (Bacillus subtilis) lar foydalaniladi. Ulardan 1 t 
tuganakga 2 kg changlanadi. Nam ishlov berishda esa 1 t urug’likka rizopleks va 
montserndan 0,6 l, fitochperit va FTSB- 24 dan 0,1—0,2 kg sepiladi. Ammo, bu 
preparatlar O’zbekiston qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan preparatlar ro’yxatiga 
kiritilmagan. 
Ekilgan urug’liklarni sim qurti zararlash xavfi bor regionlarda (bunday regionga 
O’zbekiston ham kiradi) tutunaklarni fungitsidlar bilan birga insektetsidlar bilan ham 
ishlov berish tavsiya qilinadi. Buning uchun Gaucho 70% s.p. preparatning 125 g 1 t 
urug’likka sepiladi. 
O’zbekistonning kartoshka yetishtiradigan xo’jaliklari so’nggi yillarda be 
preparatni urug’lik kartoshkalarni ekish olidan dorilashda keng qo’llamoqdalar. U 
shuningdek, kartoshka o’simligida viruslarni tashuvchi shira va kolorado qo’ng’iziga 
ham yaxshi ta’sir etadi. O’zbekistonda 1 t kartoshkaga ishlov berish uchun 220 g. 
preparatni 2-3 l suvga aralashtirib uni suspenziyasi urug’lik tuganakka sepiladi.