Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

So’litish va issiqda qizdirish.
Tuganaklarni undirishga imkoniyat bo’lmasa ular 
ekilgunicha 8-20 kun mobaynida so’litiladi. Urug’lik tuganaklarni so’litish ham 
nihollar hosil bo’lishini tezlashtiradi. O’zbekistonda urug’lik tuganaklar sun’iy 
sovitiladigan omborxonalarda ijobiy past haroratda saqlanganida, ular erta bahor va 
yozda ekilishidan oldin, albatta, so’litish jarayonini o’tishi shart. 
So’litish texnologiyasi yorug’da undirishga nisbatan ancha soddadir. Nisbatan 
issiqroq bo’lgan xonaga yoki oftob tushadigan maydonchaga tuganaklar yupqa qilib 
yoyiladi va shu holatda o’simtalar murtagi hosil bo’lgunicha 8-10 kun mobaynida 
saqlanadi. So’litilayotgan tuganaklar tarkibida eruvchan oziq moddalar va fermentlar 
hosil bo’lib, ular kuzdagi kurtaklarni unishini va nihollar hosil bo’lishini tezlashtiradi. 
So’litilgan tuganaklar foydalanilganda o’simliklarni o’sishi va rivojlanishi jadal o’tib, 
so’litilmagan tuganaklarga nisbatan hosil to’plshaga barvaqt kirib yuqori hosil beradi. 
Erta bahorda ekiladigan tuganaklarni intensiv qizdirish avval 18-25
0
S da va har kuni 
shu harorat saqlangan holda 2-3 soat mobaynida 35-40
0
S da qizdirish ham yaxshi 

---

145 
natija beradi. 
Tuganaklarini oftob nurida chiniqtirish.
 
O’zbekiston sharoitida 
kartoshka hosili yigishtirilayotganida oftobli sovuqsiz kunlar bo’ladi, shu 
davrda urug’lik tuganaklarni oftobda qizdirish ertagi kartoshka hosildorligini 
oshirishi aniqlangan. Toshkent QXI tajribalarida kartoshkani Sedov navi 
oftobda chiniqtirilganida hosili-20,1 dan 25,4 t/.ga, Severyanin naviniki esa 
22,1 dan 27,8 t.ga ko’paygan.
Nurga chiniqtirish yoki tuganak po’stinioftob nuri ta’sirida ko’k rangga 
kirishi, bu hosil yig’ilganidan so’ng 10-15 kun mobaynida tuganaklarni oftob 
tig’ida so’litishdag iboratdir. 
Yig’ishtirib olingan tuganaklar dalaga yoki bo’sh turgan issiqxonalarga yupqa 
qilib (1-2 tuganak) yoyib quyosh nurini ta’sir ettiriladi. Tuganaklar nur ta’siri ostida 
rangi ko’karadi, unda A xlorofili, xlorgen kislotasi va solanin moddasi hosil bo’ladi, 
bular yaxshi antiseptik moddalar bo’lib tuganak chirish kasalligini oldini oladi. 
Bunday tuganaklarda urug’lik ko’p ko’zlarini ko’karishga majbur etuvchi 
biokimyoviy moddalar hosil bo’lib, tuganaklar hosil bo’lishiga ijobiy ta’sir etadi va 
erta hosil olishni ta’minlaydi. Urug’lik tuganaklarni nurga chiniqtirish nafaqat birinchi 
yili hosildorligiga ta’sir etadi, balki avlodi ham serhoisl bo’lishi aniqlangan.