Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

 
 
1. Ertagi kartoshka uchun yer tanlash, almashlab ekishdagi o’rni va yerni 
ekishga tayyorlash.
O’zbekistonda sovuqsiz kunlarning ko’p bo’lishi yil mobaynida 
bir yerdan ikki marta hosil olish imkonini yaratadi. SHuning uchun kartoshka ikki 
muddatda yetishtiriladi: bahor – yoz (mart-iyun) va yoz- kuzda (iyun-oktyabr). 
Kartoshka birinchi muddatda ekilganida uni o’sish va hosil tuplash davri 
haroratni ko’tarilib va havoning nisbiy namligini kamayishi davrida o’tadi. SHuning 
uchun birinchi muddatda yoz faslining issiq kunlari boshlangunicha hosilini to’plashga 
ulguradigan ertagi va o’rtagi ertagi navlar ekiladi, shu bilan birga ularni imkon boricha 
eng erta ekilgani ma’qul. 
Ikkinchi muddatda yetishtiriladigan kartoshkalarni o’sish davrining boshlanishi 
havo va tuproq haroratining yuqori davrida o’tasa keyingi o’suv davri esa sharoratni 
pasaygan va havoning nisbiy namligini ko’tarilgan davriga to’g’ri keladi. SHuning 
uchun bu muddatda kartoshkani rayonlashtirilgan barcha navlarini ekish mumkin, 
ammo bunda kartoshka navini o’suv davrining davomiyligi hisobga olinishi ularni 
hosil to’plash davri kuz faslining past haroratli kunlar boshlanishiga to’g’ri kelishini 
e’tiborga olingan holda oldin kechpishar, keyin boshqa nav kartoshkalari ekilishi 
kerak (9 rasm). 
Tayanch iboralar
: Tuganak, kraxmal, poya, palak, stolon, virusli va ekologik aynish, 
termoterapiya, apikal to’qima yoki uchki merisistema usuli, mikrotuzlar, o’stiruvchi 
stimulyatorlar, tiomochevina, radonli kaliy, gibberilin, geteroauksin, TMTD, fungitsidlar, 
urug’ni ekishga tayyorlash, nishlatish, usimtalarni sindirish, kolorada qo’ng’iziga qarshi 
kurash, ikki
 
hosilli ekin
 

---

150 
30-rasm. Toshkent viloyatida kartoshkaning 
o’suv davridagi meteorologik sharoiti: 
A – erta muddatda ekilganda; B – yozgi muddatda ekilganida 
1-soat 13
00
 da havoning oylik o’rtacha harorati; 2-havoning sutka mobaynidagi 
o’rtacha harorati; 3-havoning oylik o’rtacha minimal harorati; 4-havoning oylik 
o’rtacha nisbiy namligi. Yog’inlar ustunchalar bilan belgilangan. 
Ertagi kartoshkani ekish muddati ob-havo sharoiti va tuproq namligiga ko’ra 
aniqlanadi. Ekish vaqtida asosiy vazifa ona tuganakni tuproqning g’ovak – yumshoq 
qatlamiga joylashtirishdir. Bu baquvvat ildiz tizimi hosil bo’lishini va palagini jadal 
rivojlanishini ta’minlaydi. Qishki ortiqcha namlik tuproqdan parlanib bo’lganidan 
so’ng bunday sharoit hosil bo’ladi. Tuproq namligi 75 foiz NV dan yuqori bo’lsa 
kartoshkani ekish tavsiya etilmaydi. Tuproqning 8-10 sm qatlamidagi harorat 5-8
0
S 
yetganida ertagi kartoshkani ekishga kirishiladi. 
Bahorda tuproq tez selgiydi va urug’lik tuganaaklar 8-10
0
haroratda zamburug’ 
kasalliklari bilan kam zararlanadi, bu hisobga olinishi kerak. Ertagi kartoshka 
qanchalik erta ekilsa, uni o’suv davri shunchalik ko’p vaqt mo’tadil sharoitda o’tadi.
Bularni barchasi O’zbekiston sharoitida ertagi kartoshkani dalada ekish mumkin 
bo’lgan davr boshlanganida eng erta ekishni taqazo etadi. Ertagi kartoshkani erta 
ekish, nafaqat, u uchun kerak, balki yerni takroriy ekin uchun erta bo’shatishi ham 
zarurdir. 
Ko’p yillik tajribalardan ma’lum bo’lishicha O’zbekistonning mintaqalari va 
tuproq iqlim sharoitida ertagi kartoshkani ekishning eng qulay muddati 25 fevraldan 
20 martgachadir. Kartoshkani ekish 20 martdan kechiktirilsa uni hosildorligiga salbiy 
ta’sir etadi. D.T.Abdukarimov (1987) ma’lumotiga ko’ra 10 martda ekilgan ertagi 
kartoshka hosili 298,3, 20 martda – 294,9, 30 martda – 218,1 va 10 aprelda 
ekilganiniki esa – 193,6 ts/ga ni tashkil etgan. Kartoshka erta muddatda ekilsa, u 
hosildorligini oshiribgina qolmay, balki tuganak tarkibida ko’p kraxmal to’planishini, 
tuganaklarni yaxshi yetilishi, hosilni erta yig’ilishini va qimmat narxda sotilishini 
ta’minlaydi.