Tibbiyot instituti talabalari uchun

3. Murdaning sovishi.
O’lgandan keyin murdada modda almashinuv 
jarayonlari to’xtaydi va u fizika qonuniyatlarga ko’ra atrofga issiqlik berib isigan 
tana soviy boshlaydi. Bu jarayon to tana harorati tashqi muhit haroratiga 
tenglashguncha, yoki biroz pasayguncha davom etadi. Sovish tananing ochiq 
qismlari, jumladan oyoq, qo’l panjalari va yuzidan boshlanadi. Tananing yopiq 
joylari (qo’ltiq osti chuqurchasi, choti, bo’yni, iyagining tagi, sut bezlari tagi) 
kamroq soviydi.
Sovish tezligi ko’pgina ekzogen va endogen faktorlarga, jumladan 
marhumning semizligi, kiyimlarining xarakteri, o’lishdan oldingi tana harorati, 
atrof muhitning harorati va namligi, murda yotgan joy hamda yuzasining 
xususiyati va boshqalarga bog’liq. 
0
0
C dan past haroratda sovigan murda muzlay boshlaydi. Ba’zan hatto 
o’limning sababi ham sovish tezligiga ta’sir qiladi. Masalan, stolbnyakda va ayrim 
yuqumli kasalliklarda murda harorati o’lgandan keyin birinchi soatlarda hatto 
430

---

ko’tarilishi ham mumkin.
Agar uy harorati +18
0
S bo’lsa odatdagidek kiyingan odam murdasining 
harorati soatiga +1
0
S pasaysa, sutkaning oxiriga borib murda tanasi harorati tashqi 
muhit harorati bilan tenglashadi. Boshqa tadqiqotchilarning ma’lumotiga ko’ra, 
o’lim sodir bo’lgandan keyin 6-8 soat o’tgach haroratining pasayishi sekinlashadi 
va uning pasayishi soatiga +1
0
S emas, balki 1,5-2 soatda +1
0
S ga kamayadi. 
Qo’ltiq tagi chuqurchasi harorati 16 soatdan keyin, to’g’ri ichakda 19 soatdan, 
jigarda o’lgandan keyin 25 soat ichida tashqi muhit harorati bilan tenglashadi. 
Hayotiy jarayonlarning chuqur gipotermiya holatida ham saqlanishini hisobga 
olganda sovishning boshlang’ich darajasi o’limning absolyut belgisi 
hisoblanilmaydi va bu faqat boshqa belgilar bilan birgalikda o’lim to’g’risida 
axborot berishi mumkin.