Toshkent davlat yuridik universiteti

Masalan,
davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetkazib 
berish va xarid qilish, byudjet manfaatlarini ko‘zlagan holda qonunlar, ekologiya 
masalalariga oid, tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonunlar qabul qilinishi 
orqali subyekt sifatida ko‘rinadi. 
Tadbirkorlik faoliyatida davlatning taʼsiri bu tadbirkorlik subyektlarini 
tuzish, bekor qilish, tadbirkorlik faoliyatini tartibga solishni nazorat qilish 
faoliyatidir.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, davlat tomonidan tadbirkorlik 
faoliyatini tartibga solishning quyidagi shakllarini ajratish mumkin: 

normativ-huquqiy hujjatlar chiqarish; 

davlat buyurtmalari; 

davlat kontrakti; 

davlat tomonidan tartibga solishni belgilovchi hujjatlar. 
Tadbirkorlik huquqining subyekti sifatida davlatning iqtisodiyotga 
taʼsir etishining yana bir usuli bu bozor mexanizmini tashkil etib, unda 
monopoliyaga yo‘l qo‘ymaslik, soliq tizimi orqali va har bir subyektning 
huquqini himoya qilish, iqtisodiy erkinliklarini kafolatlashni belgilashdan 
iborat.
 
Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslar 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, yuridik shaxslar: 
tijoratchi tashkilot
(xo‘jalik shirkati va jamiyati, ishlab chiqarish kooperativi, unitar korxona 
va 
tijoratchi bo‘lmagan tashkilot
(jamoat birlashmasi, ijtimoiy fond va 
mulkdor tomonidan moliyaviy ta’minlab turiladigan muassasa) turlariga 
bo‘linadi. 
Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslarni 
quyidagi asosiy mezonlarga qarab tasniflash mumkin: 

---

40 

qo‘shgan ulushiga qarab (mas’uliyati cheklangan jamiyat, 
qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat, aksiyadorlik jamiyati); 

tadbirkorlik faoliyatida ishtirok etishiga qarab (to‘liq va kommandit 
ishtirokchilik); 

o‘z mehnati bilan shaxsan ishtirok etishiga ko‘ra (ishlab chiqarish 
kooperativi, dehqon xo‘jaligi); 

boshqaruvda ishtirok etishiga ko‘ra (xususiy korxona, fermer 
xo‘jaliklari). 
Shu o‘rinda tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik 
shaxslarning turlarini birma-bir izohlab o‘tish joiz.