Toshkent davlat yuridik universiteti

Aksiyadorlik jamiyatlari 
Aksiyadorlik jamiyatlarining faoliyati dastlab 1996-yil 26-aprelda 
qabul qilingan 223-I son qonuni bilan tartibga solinib, 2014-yil
6-mayda 
“Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini 
himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun
(O‘RQ–370-son) yangi tahrirda
qabul 
qilindi. Unda aksiyadorlik jamiyati to‘g‘risidagi umumiy qoidalar, 
aksiyadorlik jamiyatini tashkil etish, ustav fondi (ustav kapitali), 
jamiyatning aksiyalari, korporativ obligatsiyalari va boshqa qimmatli 
qog‘ozlari, jamiyatning sof aktivlari, aksiyalar va qimmatli qog‘ozlarni 
tarqatish hamda joylashtirish, aksiyadorlar reyestri va aksiyalarni saqlash, 
dividendlar, aksiyadorlik jamiyatini boshqaruvchi organlari, jamiyatning 
yirik bitimlar tuzishi, uni qayta tashkil etish va tugatish, hisob-kitob va 
jamiyat faoliyatini nazorat qilish masalalari huquqiy tartibga solindi. 
Aksiyadorlik jamiyati
– ustav fondi (ustav kapitali) aksiyadorlarning 
aksiyadorlik jamiyatiga nisbatan huquqlarini tasdiqlovchi muayyan miqdordagi 
aksiyalarga taqsimlangan tijorat tashkiloti 
(2014-yil 6-maydagi “Aksiyadorlik 
jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun 
O‘RQ–370-son).
Aksiyadorlik jamiyatining asosiy ustunligi uning yirik ishlab 
chiqarishni tashkil etishdagi roli va shu asosdagi faoliyatining 
barqarorligidadir. 
Masalan,
to‘liq shirkatdan to‘liq sherikni chiqib ketishi shirkatni tugatilishiga, 
mas’uliyati cheklangan jamiyatdan esa uning ishtirokchisini chiqib ketishi ustav 
kapitalining sezilarli darajada kamayishiga sabab bo‘ladi. Aksiyador esa jamiyatdan 
chiqib ketayotganda jamiyatdan hech qanday mol-mulk talab qilmaydi, balki o‘ziga 
tegishli bo‘lgan aksiyani boshqa shaxsga sotib yuborib, o‘z ulushini oladi. 

---

41 
Aksiyadorlik jamiyatida ishtirokchilarni jamiyat majburiyatlari 
boʻyicha javobgarligining o‘ziga xos ko‘rinishi mavjud. Agar jamiyat 
zarar ko‘rsa, aksiyador faqatgina aksiya sotib olish uchun sarflagan 
mablag‘ini yo‘qotadi xolos. Ishtirokchining cheklangan javobgarligi 
hamda aksiyalarni sotib yuborish orqali aksiyadorlik jamiyatidan erkin 
ravishda istalgan vaqtda chiqib ketishi aksiyadorlik jamiyatiga kapitalni 
jalb etishni osonlashtiradi. 
Aksiyadorning mulki aksiyadorlik jamiyatining mulkidan butunlay 
ajratilgan. Shuning uchun aksiyadorning kreditorlari va uning 
majburiyatlari boʻyicha talabni jamiyat mulkiga qarata olmaydi, biroq 
aksiyadorning aksiyasiga qaratishlari mumkin. 
Aksiyadorning jamiyat majburiyatlari boʻyicha javobgarligining 
cheklanganligi mas’uliyati cheklangan jamiyat kabi ularning kreditorlari 
manfaatlari himoyasini asosiy kafolati bo‘lgan ustav fondining ahamiyatini 
oshiradi.