Toshkent davlat yuridik universiteti

Masalan,
davlat iqtisodiy munosabatlarga kirishar ekan, boshqa subyektlar 
kabi o‘z faoliyatini amalga oshirishi uchun ruxsatnoma olishi talab etilmaydi. Shu 
bilan birga, iqtisodiyotga rahbarlik qilish yuridik kuchga ega bo‘lgan normativ 
hujjatlar asosida amalga oshirilishi ham unga xos bo‘lgan xususiyatlardan. 
Davlatni tadbirkorlik huquqi subyektlari qatoriga qo‘shmaslik 
tadbirkorlik faoliyatiga oid masalalarni hal qilishda ko‘pgina 
noaniqliklarning kelib chiqishiga, bu boradagi masalalarni qaysi huquq 
sohasi normalari bilan tartibga solinishi lozimligi to‘g‘risidagi masalalarda 
chalkashliklar kelib chiqishiga sabab bo‘lar edi. Davlatning tadbirkorlik 
huquqining subyekti sifatida o‘ziga xos xususiyatlarini birma-bir tahlil 
qilishga harakat qilamiz. 
Amaldagi qonunlarimizga muvofiq xususiy va ommaviy mulk 
shakllari mavjud. Ommaviy mulk davlat mulkidan iborat bo‘lib, u ikki xil 
turdagi mulkdan, ya’ni Oʻzbekiston Respublikasi mulki va munitsipal 
mulkdan tashkil topadi. 
Yuqoridagi mol-mulklar asosida davlat tadbirkorlik faoliyatini amalga 
oshiradi va ularni o‘z organlari orqali korxonalarning tadbirkorlik faoliyati 
yuritishiga berib, yangi subyekt korxonalarni tashkil etadi. Shuningdek, 
mulkdor 
sifatida 
davlat 
tasarrufidan 
chiqarish, 
xususiylashtirish 
masalalarini o‘zining maxsus organlari vakolatiga bergan.
Shu yillar mobaynida iqtisodiyotimizning turli tarmoqlaridagi davlat mulki 
hisoblangan 31 mingdan ziyod korxona xususiy mulkdorlar va aksiyadorlar ixtiyoriga 
berildi. Biz iqtisodiyotimizda davlatning ulushi va o‘rni qanday bo‘lishini tanqidiy 
ko‘z bilan baholab, uni strategik hamda iqtisodiy asoslangan darajaga qadar 
qisqartirishimiz lozim.
(I.
 
Karimov – O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining
22 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza).
Davlat mulki bo‘lgan maxsus obyekt, davlat xazinasiga Oʻzbekiston 
Respublikasi nomidan tushadigan soliqlar, yig‘imlar va boshqa majburiy 
to‘lovlar boʻyicha davlat kreditor hisoblanadi. Shuningdek, davlat 
nomidan tuzilgan shartnomalar boʻyicha g‘azna mablag‘lari hisobidan 
javobgar hisoblanadi. Davlatning vakolati tadbirkorlik subyektlariga 
nisbatan boshqaruv faoliyati hisoblanadi. 

---

39 
Davlat insonlarning moddiy va maʼnaviy ehtiyojlarini qondirishdek 
ulkan vazifani bajarish maqsadida erkinlik asosidagi tadbirkorlik 
faoliyatini amalga oshirishi bilan bir vaqtda hisob-kitob yuritish, moliya, 
soliq, subyektlar imtiyozlari kabi institutlarni tartibga solish ishini olib 
boradi va ular yagona dastur sifatida ko‘rinadi. 
Tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish usuli umumiy 
va alohida asoslarda amalga oshiriladi. Umumiy asos qonun chiqarish 
hisoblansa, alohida asosda turli-tuman sohalar boʻyicha tadbirkorlik 
faoliyati subyektlariga nisbatan o‘z taʼsirini o‘tkazadi, ya’ni iqtisodiy 
faoliyatning turli jihatlarini tartibga soladi.