O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Maxsus (infeksiyaga qarshi) ishlov berish. 
Radiatsion xavfsizlik normalari (NRB-2006) da dezaktivatsiya deb ma’lum 
yuzadan yoki joydan radioaktiv ifloslanganlikni kamaytirish yoki ketkazish 
tushuniladi. 
Zararsizlantirish (dezaktivatsiya) boshqa tadbirlar bilan bir qatorda maxsus 
ishlov tarkibiga kirib turli yuzalarni, kiyimlarni, oziq-ovqatlarni va suvni hamda 
avariya-qutqaruv tuzilmalarining shaxsiy tarkibini sanitar ishlovdan o‘tkazadi. 
Zararsizlantirish
- bu biologik, kimyoviy va radiatsion ifloslanishni ruxsat 
etiladigan darajagacha kamaytirish bo‘yicha tadbirlardir. Bu radioaktiv 
ifloslanishga qo‘llanilganda dezaktivatsiya deb tushiniladi. 
Shunday qilib zararsizlantirish radioaktiv ifloslanishni ketkazish yoki 
izolyasiyalashdir. 
Zararsizlantirish ishlari samaradorligining ko‘rsatkichlari 
Turli 
xil 
obyektlar 
yuzalaridan 
radioaktiv 
moddalarni 
ketkazish 
samaradorligi dezaktivatsiya koeffitsienti (DK) bilan, odam nurlanish xavfini 
kamaytirish doza quvvatini kamaytirish koeffitsienti (KK) bilan baholanadi. 
 
 

---

139
4-o’quv savoli: Zararlantirish o‘tkazish usullari 
Dezaktivatsiyalanuvchi muhitning agregat holatiga ko‘ra dezaktivatsiya 
o‘tkazish usullarini quyidagi usullarga ajratish mumkin (5.18-jadval): 
-suyuqliksiz; 
-suyuqlikli; 
-aralash usullariga bo‘linadi. 
5.18-jadval. Zararsizlantirish (dezaktivatsiya)ning asosiy usullari 
Suyuqliksiz 
1. Gaz (havo) bosimi bilan 
2. Changni so‘rib olish bilan 
3. Ifloslangan qatlamni sidirib olish bilan 
4. Ifloslangan yuzani to‘sib qo‘yish bilan 
Suyuqlikli 
5. Bosim ostida yo‘naltirilgan suv bilan 
6. Zararsizlantiruvchi eritma bilan 
7. Ko‘pikli 
8. Artish bilan 
Aralash 
9. Bug‘ 
10. Zararsizlantiruvchi eritma 
11. Sorbentlarni ishlatish 
Zararsizlantirish ishlarini qizigan suv bug‘i bilan ham o‘tkaziladi. Bunda yuzada 
plenka hosil bo‘lishi qo‘shimcha uni tozalashni ham talab etadi. 
Kompleks zararlantirishda turli xil usullardan foydalaniladi, masalan, 
kimyoviy reaktivlarni ishlatish, lazer nurlanishi, ultratovush va vakkumli 
kabilardan foydalaniladi.