5-Mavzu: Birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlar tayyorlash texnologiyasi Ishdan maqsad

---

5-Mavzu: Birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlar tayyorlash texnologiyasi 
 
 
Ishdan maqsad: 
birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlar tayyorlash 
texnologiyasini o’rganish
. 
 
ISHNI BAJARISH TARTIBI: 
 
1.
Yog‘och materiallarni oyish va parmalash, pardozlash (silliqlash).
2.
Kesuvchi asboblarni ishga sozlash.
3.
Mehnat havfsizligi qoidalari. Ish usullarini o‘rganish va malaka hosil qilish. 
4.
Yog‘och material lari dan buyumlar tayyorlashda xavfsizlik texnikasi qoidalari. 
 
 
Nazariy ma’lumotlar: 
 
Konussimon yuzalarni ishlash silindrik yuzalarni ishlashdan keskichni surish yo‘nalishi 
bilan farq qiladi. Buning uchun stanok maxsus sozlanadi, ya’ni keskich markazlarning chizig‘iga 
parallel emas, balki ma’lum burchak ostida suriladi. Dastavval zagotovka silindr shakliga 
keltiriladi, keyin berilgan qiyalikda yo‘niladi. Qiyalik burchagining qiymati chizmada 
ko‘rsatilgan bo‘ladi. Chizmada ko‘rsatilmagan bo‘lsa, uni berilgan o‘lchamlarga ko‘ra quyidagi 
formula yordamida hisoblab topish mumkin: 
tgα= D-d/21, 
bu yerda: D - konusning katta diametri; d - konusning kichik diametri; a - konusning qiyalik 
burchagi.
Konussimon buyum uning o‘lchamlariga asosan turli keskichlar yordamida yo‘nib yasaladi. 
Yo‘nilgandan keyin buyum tekis, silliqroq bo‘lishi uchun jilvirlanadi.
Yog‘ochdan yo‘nish stanogida har xil usullar bilan shakldor yuzalar hosil qilish mumkin: 1. 
Reyer, mayzelni oldinga, ko‘ndalangiga surib, kesib ishlash yo‘li bilan. 2. Qirquvchi qirralari 
shakldor bo‘lgan keskichlar yordamida ishlash yo‘li bilan.
Odatda, ishlanuvchi detallar soni kam bo‘lgan vaqtlarda reyer va mayzelni ham 
bo‘ylamasiga, ham ko‘ndalangiga surib shakldor yuzalar hosil qilishda foydalaniladi.
Shakldor keskichlar bilan asosan uzun (200-350 mm li) shakldor yuzalar ishlanadi. Shakldor 
yuzalarni ishlash uchun maxsus andaza keskichlar yasaladi. Bunda ishlanadigan yuzalar aniq 
chiqadi va keskich shaklini oladi.
O‘quv ustaxonalarida shakldor buyumlardan egov dastasi, yog‘och to‘qmoq, bolalar 
stolchasi va stulchasining oyoqlari, televizor tagligining oyoqlari tayyorlanadi.
Shakldor yuzalarni ishlash uchun zagotovka oldin silindr shaklida ishlanib, keyin unda 
sferik (1), konussimon (2, 5), silindrik (3, 4) va hokazo shakldor yuzalar hosil qilinadi.

---