Aylanishlar (perevorot)

Aylanishlar (perevorot) – bosh orqali tо‘liq aylanma harakat qilish va oraliq tayanch bilan bajariladigan mashqlar. О‘quvchilar uchun yon tomonga (о‘ngga va chapga) va boshdan aylanishlar nisbatan osonroq. Avval aylanishlarda bog‘lovchi element bо‘lgan shiddat bilan sakrashni egallab olish tavsiya qilinadi. Siltanadigan oyoqda oldinga harakatlanib, gavdani oldinga bir oz egilgan holda bajariladi: turtki beradigan oyoq oldinga egiladi, qо‘llar esa oldinga – yuqoriga kо‘tariladi.

Chapga (о‘ngga) aylanish joydan turib va bir oz yugurish bilan bajariladi. Chap tomonga aylanish о‘ng oyoqda turgan holda bajariladi, chap oyoq oldinga, qо‘llar yuqoriga kо‘tariladi: chap oyoq bilan bilan katta qadam tashlab, oldinga engashiladi, chap oyoqni egib, chap qо‘l bilan oldinga, chap oyoq bilan bitta chiziqqa tayaniladi, barmoqlarni chapga, qо‘lni о‘ngga siltab, chap oyoqdan turtki olib, ketma-ket qо‘llarga tayanib, chap tomonga burilgan holda oyoqlar ochilgan holatga chiqiladi. Harakatni davom ettirib (о‘ng yonbosh bilan) navbat bilan qо‘llardan turtki olib, oyoqlarni tushirib, oyoqlar ochilgan holatga turiladi.

Himoyalash va yordam: bajaruvchining orqa tomonida turib, bel qismidan chalkash ushlab, harakatning oxirigacha yordam berish.

Boshdan aylanish. Yarim о‘tirgan, qо‘llar oldinga – pastga uzatilgan holatdan bosh egilib, tos-bо‘ksa qismlari keskin yoyilib, oyoqlar bilan turtki olish (uchish fazasi bilan) holatiga chiqish, oyoqlar uchida turib, tosni oldinroqqa itarib, harakatni tugallash.

Agar о‘quvchilar avval tayanch holatidan kuraklarni egib, (yon tomonda turgan sheriklarining qо‘lidan ushlab) oldinga-yuqoriga, yо‘nalishda keskin yoyilib, oyoqqa turib olib, sо‘ngra matlar tahlami ustidan boshdan aylanishni egallab olsalar (4-6 marta), sekin asta balandlikni kamaytirib, va nihoyat, akrobatik yо‘lakchada (yoki matlarda) bu aylanishni osonroq о‘rganib oladilar

Himoyalash va yordam: yon tomonda turib, bir qо‘l bilan yelka ostidan, ikkinchi qо‘l bilan tos ostidan tutib turib, harakatni oldinga-yuqoriga yо‘naltiring va bajaruvchiga yerga tushguncha yordam bering.

Turishlar – oyoqlarni yuqoriga uzatilgan (vertikal) turg‘un holatlar. Burishlarni bajarish о‘quvchilarda tо‘g‘ri qomatni saqlashga yordam beradi.

Kuraklarda turish. Orqa tomonga dumalashdan sо‘ng kaftlar bilan qaddining orqa tomoniga tayanib, tanani gavda va oyoqlar bir chiziqda yotadigan qilib yoyiladi. Yanada murakkabroq variant – qо‘llar polga qо‘yiladi. Turishning asosiy variantini egallagach, uni oyoqlar orasini ochish, oldinga va orqaga siltash, shuningdek, kuraklarga egilgan (45⁰ burchak ostida) turishni bajarish mumkin.

Boshda turish. О‘tirish holatidan boshga shunday tayanish kerakki, bunda bosh va qо‘llarning barmoqlari teng tomonli uchburchak hosil qilsin va oyoqlarning turtkisi bilan tos kо‘tariladi (guruhlashtirib). Sо‘ngra oyoqlarni yozib, tana muvozanatini vertikal holatida saqlagan holda turishga chiqing. Turishni bir oyoqda о‘tirib, ikkinchi oyoqni siltab, ikkinchisidan turtki olib, bajarish mumkin. Bu holda zarur bо‘lsa, yordam berish mumkin: bir qо‘lni yelka ostiga, boshqasini siltanadigan oyoqqa qо‘yiladi (turishga chiqqunga qadar). Chala о‘tirgan yoki tovonlarda о‘tirgan holatdan bajarish yanada murakkabroq variant hisoblanadi

О‘quvchilar avval kuraklarda turishni va gimnastik devorda osilish bо‘lib egilib turishni о‘rganib olgan bо‘lishlari kerak.

Qо‘llarda turish. Qо‘llar oldinga – yuqoriga uzatilgan holatdan bajariladi: bir vaqtning о‘zida qо‘llar bilan polga tayangan holda oldinga qadam tashlab, boshqa oyoqni siltab, qо‘llarda turishga chiqiladi, oyoqlarni birlashtirib rostlanadi. Muvozanat saqlab qolinadi.


Himoyalash va yordam: siltanadigan oyoq tomondan turib, bir qо‘l bilan yelka ostidan tutib, boshqa qо‘l bilan siltanadigan oyoqning tizzasidan yuqoriroq qismidan tutib, turishga tо‘g‘ri chiqish tuchun yordam beriladi. Turishni о‘tirish va boshqa holatlardan kuch bilan bajarish mumkin. Asosiy variantni egallab olgach, turishni oyoqlar orasini ochish, bukish bilan murakkablashtirish, shuningdek, turishning boshqa turlarini ham bajarish mumkin: tor, birlashtirilgan, keng va boshqa.