Ayupova M. Yu

f
tovushi talaffyzidan boshlash maqsadga 

---

muvofiqdir (bola 
f
va 
v
tovushlarini differensiatsiya qilishi mumkin). 
V
tovushini 
talaffuz qilish chog‘ida ovozning ishtirok etganligini aniqlash uchun bola jarangsiz 
f
va jarangli 
v
tovushini talaffuz qilishda halqumning harakatidagi farqni kuzatishi 
lozim. Buning uchun taktil - vibratsiya nazoratidan foydalaniladi. Bolaning ko‘rsatuv 
barmog‘i logopedning bo‘g‘ziga (qalqonsimon kemirchakning ustiga) qo‘yiladi. 
Logoped 
f
tovushi talaffuzida ovozsiz nafas olganda halqum yumshoq, ovoz qo‘shib 
talaffuz qilganda esa (
v
tovushini) halqum taranglashadi va oldinga harakatlanadi. 
Ushbu zo‘riqish, taranglik ovoz eshitilib turgan butun jarayon davomida ushlab 
turiladi. Ushbu holat mexanizmi bolaga qulay shaklda tushuntiriladi, ya’ni bu 
zo‘riqishning sababi Shundan iboratki, ovoz to‘qimalari, birikmalari yaqinlashadi va 
halqumni oldinga harakatlantiradi. Bola bu jarayonni o’zida ham kuzatishi (ko‘rsatish 
barmog‘ini halqumga qo‘ygan holda) va uni eslab qolishi lozim. 
2-bosqich -
ushbu bosqichda og‘izdan nafas chiqarishning ikkinchi turi, ya’ni 
og‘izdan qisqa nafas chiqarish shakllantiriladi. 
Bolaning diqqat-e’tiborini chiqarilayotgan havo oqimining bir lahzalik va 
keskinligiga, shiddatliligiga qaratish lozim. 
Nafas chiqarishning ushbu turini o’zlashtirish 
p, b, t, d, k, g
tovushlarining 
shakllanishi jarayonida yuzaga keladi.
P
tovushini talaffuz qilish uchun bola lablarini yumgan holda Shunday nafas olishi 
kerak-ki, chiqarilayotgan havo oqimi shiddatli, tez bo‘lib, kaftdan paxtani surib 
yuborsin. Shundan keyin shu tarzdagi nafas chiqarish qayd qilinadi, ammo bu safar