Ayupova M. Yu

So’zlarning bo’g’in tarkibini shakllantirish 
Ona tilini o’zlashtirishning turli bosqichlarida so’zlarning bo’g’in tarkibi ustida 
olib boriluvchi ish turlari murakkablashib, o’zgaradi. Dastlab logoped boladan so’z 
qismi singari bo’g’inga xech qanday ongli munosabatni talab qilmaydi. Bolalar 
so’zlarni anglamagan holda bo’g’inga bo’ladilar va bo’lish jarayoni so’zlarni aniq 
bo’g’inlab gapirishga asoslanib amalga oshiriladi. Bunda gapirish takt ostida qo’lni 
stolga ritmik harakatli urib turish bilan bog‘lanadi. Bu holda bo’g’inlar miqdori bir 
vaqtning o’zida harakatlari bilan ritmik tarzda uyg’unlashadi. Bundan tashqari 
bolaga alohida qog’oz bo’laklari ko’rinishdagi bo’g’inning ko’ruv tayanchi beriladi. 
Logoped bolaga so’zlarning uzun yoki qisqa bo’lishini tushuntiradi. So’z qancha 
uzun bo’lsa, bo’g’in ham ko’p bo’lishini – qog’oz bo’laklarini ketma-ket bir chiziqda 
terib ko’rsatadi. Ҳar bir bo’g’in (qog’oz) orasini ochib, nechta bo’g’in bo’lsa 
shuncha «chapak chalib» yoki takt berib bo’g’inlarni aniqlashtiradi. 
So‘ngra logoped bola diqqatini qisqa so’zlarga qaratadi: gul (bir qog’oz bo’lagiga bir chapak) 
bog’ non. 
Keyinroq logoped bolaga so’zning xar bir bo’g’iniga qanchadan chapak chalganiga qarab, bu 
so’zning uzun yoki qisqaligini aytib berishni taklif qiladi. Taqqoslash uchun bir bo’g’inli va uch-to’rt 
bo’ginli so’zlar beriladi. 
Logoped bolaga so’zni bo’g’inlab talaffuz qilish bilan bir vaqtning o’zida xar bir bo’g’inga qo’l 
harakatlari bilan takt berib turishni o’rgatadi. 
Tovush talaffuzini shakllantirish 
Tovush talaffuzi ustida olib boriladigan ish so’zning bo’g’in tarkibi ustidagi ish 
bilan uzviy bog’liq. Nutq rivojlanishining past darajasiga ega bolalar uchun