Ayupova M. Yu

nutqning alohida tovushlarini ajratish va ularni alohida ma’no birligi sifatida 

---

anglash murakkabdir. «Ona tilidagi tovushlar va ularning uyg’unlashuvini 
o’zlashtirish, so’zlarni o’zlashtirish vositasi orqali amalga oshiriladi: faqat 
tovushlarning barqaror kompleksi singari so’zlar o’zlashtiriladi. 
Nutq rivojlanishning bu darajasida bolaga so’zlardan alohida tovushlarni ajratish, so’zning 
tovush tarkibini og’zaki tahlil qilish taklif qilinadi. Bunday faoliyat boladan so’zning tovush tomoniga 
ongli munosabatda bo’lishni talab qiladi. Kichik yoshli bolalarga bu jarayon murakkablik qiladi. Nutq 
tiklanishining bu bosqichida jarangli undoshlarning jarangsizlanishi, yumshoq undosh tovushlarning 
mos keluvchi qattiq tovushlarga aralashtirilishi yoki almashtirilishi ehtimoldan holi emas. 
Bo’g’inli mashqlar extiyotkorlik bilan beriladi, chunki 3-4 yoshli bolalar uchun bo’g’in xech 
nimani bildirmaydi. Ҳar qalay bo’g’inli mashqlarsiz ham bo’lmaydi, shuning uchun ularni o’yin 
shaklida o’tkazish lozim. 
Logopedik ish yakuni 
Uchinchi bosqich oxirlariga kelib bolalar ega va hozirgi zamon, aniqlik mayli, 3 
shaxs birlik va ko’plikdagi kesimni moslashtirishni o’rganishlari lozim. Bunday 
kundalik so‘zlashuv fe’llarining zaxirasi ko’p bo’lmaydi, ammo ulardan ayrimlarini 
bolalar bir necha shakllarda to’g’ri qo’llashlari lozim: infinitivda, hozirgi zamon, 3-
shaxs, birlik va ko’plikdagi buyruq va aniqlik maylida. 
Suzlarning bo’g’in tarkibi ustidagi ish bolalarning ikki-uch bo’g’inli so’zlarning ritmik-bo’g’inli 
sur’atini o’zlashtirishlari bilan yakunlanadi. Nutqni tushunish so’zlarning ayrim grammatik 
shakllarini, murakkab bo’lmagan hikoyalarni, qisqa ertaklarni o’z ichiga oladi.