Ayupova M. Yu

O‘qitishning to’rtinchi bosqichi – bir nechta so’zlardan iborat gaplar 
Logopedik ta’sir ko’rsatishning asosiy vazifalari: 
1.
3-5 so’zdan iborat gaplarni grammatik jihatdan to’g’ri tuzishga o’rgatish. 
2.
Ayrim ot va fe’llarni dastlabki mustaqil ravishda so’z o’zgartirishga o’rgatish. 
3.
Mustaqil nutqning oddiy ko’nikmalarini shakllantirish. 
Bu bosqich 3-4 so’zdan iborat gaplar tuza oluvchi bolalar bilan ishlashga 
mo’ljallangan. Bolalar nutqida ega (shaxs yoki predmet nomi) kesimi (fe’li) mos 
kelgan gaplar kuzatiladi. 
Bolalarning faol lug‘ati predmet belgilarini bildiruvchi so’zlar, ravishlar bilan 
to’lib boradi, ammo endi paydo bo’lgan sifatlar agrammatik qo’llaniladi. So’zlar 
ma’nosining noaniqligi xarakterli holdir: xarakat nomlari predmet nomlari bilan 
almashtiriladi, ayrim harakat nomlari o’xshash vaziyat bo’yicha boshqalari bilan 
almashtiriladi (yozyapti-chizyapti) ko’pincha «qilyapti» fe’li ko’pgina harakatlar 
nomi o’rniga qo’llanadi: «qizcha qor qilyapti» (qizcha qor o’ynayapti) «bola gul 
qilyapti» (bola gul ekyapti). Biroq o’tgan bosqichlarda gapdagi so’zlar o’zaro 
bog’langan bo’lsa, bu bosqichda gapdagi roliga bog’liq ravishda so’z shaklini 
o’zgartirish qobiliyati paydo bo’ladi. Shunga ko’ra ot va fe’llarda fleksiylar paydo 
bo’ladi. Bu fleksiylar ayrim hollarda til normalariga mos keladi. Ammo ko’p hollarda 
fleksiylardan noto’g’ri foydalaniladi. 
Ko‘pincha ot shakli dastlabki holatida qoladi, masalan «qaErga kelding» 
savoliga bola «bog’cha» deb javob beradi. 
Bolalarning aniqlik maylidagi fe’llarni harakat sub’ekti bilan moslashtira 
olishlariga qaramay, ular nutqida aniqlik mayli o’rniga infinitiv va buyruq mayli yoki 

---