Ayupova M. Yu

 
Ўқиш ва ёзишни тиклаш 
Коррекцион-педагогик ишнинг резедуал даражасида нутқни ва
ёзишни тиклаш биринчи машғулотдаёқ артикуляр қийинчиликларни 
енгишдан бошланади. Ҳар бир товуш, сўз ва гап бемор томонидан аввал 
логопед ёрдамида ва у билан бирга, кейин эса мустақил ўқилади. Ўкиш ва 
ёзишни тиклашда диктант орқали сўзлар, сўз бирикмалари ва кичик 
гапларни ёзишга жуда катта эътибор берилади. 
Афферент мотор афазиясининг қўпол шаклида сўзларнинг товуш-
ҳарф анализини тиклашда қирқма ҳарфлардан фойдаланилади, 
сўзларда тушиб қолган ҳарфларнинг ўрнини бемор тўлатади. 
Тиклашнинг бош босқичларида ва ундан кейинроқ беморга диктантлар 
ёздирилади. Бу диктантлар бемор аввалдан ўқиб ўзлаштириб олган 
сўзлардан ташкил топади, чунки артикуляр бузилишлари яққол бўлган 
беморлар нутқни эслаб қолиш хотирасида кўп таркибли бўғинларни, 
сўзларни эслаб қолиши қийин. 
Тушунишни тиклаш 
 
Афферент мотор афазиясида тушуниш бузилишларини енгиш нутқ
бузилишлари, ўқиш ва ёзиш бузилишларининг даражасига боғлиқ. 

---

Экспрессив нутқнинг қўпол бузилишларида асосий диққат иккиламчи 
бузилган фонематик эшитишнинг тикланишига, фазовий ориентациянинг 
тикланишига, 
кўмакдош, 
сифатдош, 
шахсий 
ўриндошларнинг 
келишикларининг аҳамиятини аниқлашга, элементар антоним ва 
синонимларни англашга қаратилади. Иккиламчи бузилган фонематик 
эшитишни тиклаш бемор диққатини артикуляция усули бўйича бир-бирига 
яқин товушларга жалб қилиш, бу товушлардан бошланадиган сўзларни 
эшитиш орқали амалга оширилади. 
Кейинги босқичларда ўқиш ва ёзиш тиклана бориши билан синоним, 
омонимлар ташлаб кетилган гаплардаги сўзларни ўрнига қўйишдан 
фойдаланилади. 
Бундан кейинги босқичларда ўқиш ва ёзишга асосланиб импрессив 
аграматизм бартараф этилади. Бемор ўзидан чап ва ўнгда, тепада ва 
пастда 
жойлашган 
предметларга 
нисбатан 
ўша 
предметнинг 
жойлашишини ифодалаб беради. Аввал бир фазовий гуруҳ (масалан, 
горизонтал), кейин бошқа фазовий гуруҳ (масалан, вертикал)га тегишли 
расмлар изоҳлаб берилади. Логопед дафтарда уч ёки тўртта предметнинг 
расмини чизиб, марказий предметга нисбатан бошқа предметлар қандай 
жойлашганини изоҳлаб боришни таклиф қилади. бемор уларнинг 
жойлашишига қараб гап тузади. Шахсий ўриндошларни англашнинг 
бузилиши гуруҳ машғулотларида бартараф қилинади.