Kafedrasi abdullayev utkir azimovich

3. Pul agregatlari va ularning tarkibi 
Pul agregatlari - bu pul massasini miqdoriy jihatdan o’lchashda 
qo’llaniladigan ko’rsatkichlardir.

---

 
Pul agregatlarini qo’llashda har bir mamlakat pul bozori instrumentlarining va 
pul aylanmasining o’ziga xos xususiyatlari hisobga olinadi. Chunonchi, AQShda 
to’rtta, Buyuk Britaniyada beshta, Shveytsariyada uchta pul agregati 
qo’llaniladi
126
.
Markaziy bank tomonidan nazorat ob’ekti sifatida pul agregatini tanlashda 
uninng tarkibidagi o’zgarishlarni hisobga olish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Masalan, iqtisodchi olimlarning fikriga ko’ra, AQSh FZT tomonidan XX asrning 
90-yillarida monetar siyosatning indikatori sifatida M1 pul agregatidan 
foydalanilganligi muomaladagi naqd pul miqdorining ko’payganligi bilan 
izohlanadi: “AQShda naqd pullarning pul sifatida va M1 pul agregatining 
komponenti sifatidagi ahamiyati oshdi. Masalan, 1973 yilda AQShda odam 
boshiga 325 dollar miqdorida naqd pul to’g’ri kelgan bo’lsa, 1993 yilga kelib bu 
ko’rsatkich 1050 dollarga etdi. Naqd pullarning M1 pul agregatidagi salmog’i 1960 
yilning oxiridagi 20,5 foizdan 1992 yilning so’ngida 30 foizdan yuqori darajaga 
etdi”
127
. 
1-jadval 
AQShda pul agregatlarining tarkibi
128
 
 
Pul agregatining 
nomi 
Pul agregatining tarkibi 
M1 
naqd pullar + yo’l cheklari + talab qilib olinadigan depozitlar 
+ boshqa chekli depozitlar 
M2 
M1 + kichik summadagi muddatli depozitlar + qisqa muddatli 
REPO bitimlari + jamg’arma depozitlar + pul bozorining 
depozit hisobraqamlari + o’zaro fondlarning aktsiyalari + 
evrodollardagi depozitlar 
M3 
M2 + yirik summadagi muddatli depozitlar + o’zaro 
fondlarning moliya bozorlariida muomalada bo’lgan pul 
mablag’lari + REPO sharti bilan qimmatli qog’ozlarni sotib 
olish bo’yicha yirik bitimlar + evrodollardagi muddatli 
depozitlar 
L 
M3 + qisqa muddatli g’azna qimmatli qog’ozlari + korporativ 
qimmatli qog’ozlar + jamg’arma obligatsiyalari + bank 
aktseptlari 
AQShning Kolumbiya universitetining professori F.Mishkinning fikriga 
ko’ra, pul massasini baholashda pul massasining qisqa muddatli tebranishlari 
muhim emas, balki uning uzoq muddatli tebranishlarini tahlil qilish lozim. 
F.Mishkin o’zining ushbu xulosasini aniq ma’lumotlar tahlili asosida asoslab 
bergan. 
126
Деньги, кредит, банки. Учебник. Под ред. Проф. О.И. Лаврушина. 8-ое изд. – М.: КНОРУС, 2009. - С. 112 
127
Миллер Л.Р., Ван-Хуз Д.Д. Современные деньги и банковское дело. Пер. с англ. – М.: Инфра- М, 2000.- 
С.50. 
128
Monetary aggregates background. www.federalreserve.gov. 

---