01 Pul bozori ishtirokchilari 02 Pul bozori instrumentlari

PUL
BOZORI
“Moliya” kafedrasi dotsenti
PhD Abrorov Sirojiddin
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Moliya bozori
Pul bozorining iqtisodiy mohiyati, vujudga kelishi va qoʻllanish xususiyatlari
01
Pul bozori ishtirokchilari
02
Pul bozori instrumentlari
03
Reja
Davlat, korporativ tuzilmalar va aholining pul mablagʻlariga boʻlgan doimiy talabi va maʼlum shartlar asosida qisqa muddatlar uchun vaqtinchalik pul mablagʻlarini boshqa shaxslardan jalb qilishga ehtiyojning mavjudligi pul bozorining yuzaga kelishiga va rivojlanishiga olib kelgan.
KIRISH

Pul bozori mohiyati

Pul bozori mohiyati

Ular asosan yirik, yaʼni koʻp miqdorda sotiladi
Ulardagi defolt riski juda ham past hisoblanadi
Ularning muddati emissiya qilingan sanadan boshlab bir yilgacha boʻladi
Xususiyatlari
Pul bozoridagi
qimmatli qogʻozlarning uchta asosiy xususiyatlari mavjud
PUL
BOZORIDAGI
QIMMATLI QOGʻOZLAR
Pul bozori instrumentlarining oldi-sotdi jarayoni ikkimlamchi bozorda birmuncha tezlashadi. Yuqorida taʼkidlangan xususiyatlariga koʻra, pul bozori instrumentlari birlamchi bozorga joylashtirilgandan soʻng, ularni sotish uchun kelajakda xaridorlarni topish unchalik qiyin boʻlmaydi.
PUL BOZORI
Pul bozoridagi aksariyat qimmatli qogʻozlarning muddati 120 kundan kam boʻladi. Pul bozoridagi tranzaksiyalar aniq bir joy yoki binoda amalga oshirilmaydi. Asosan treyderlar ishtirokchilar oʻrtasidagi savdolarni elektron tarzda amalga oshiradilar.

Pul bozori vujudga kelishi

Pul bozori vujudga kelishi

1970-yillarda AQShda inflyatsiya darajasi oshgan
Banklar taklif etadigan depozit stavkalari investorlarni qanoatlantirmay qo’ygan
Brokerlik agentliklari depozit stavkalaridan yuqoriroq foiz stavkalari toʻlaydigan pul bozori instrumentlari reklama qilishni boshlagan
Bunga qarshi banklar depozit stavkalarini oshirish bilan javob qaytara olmagan
Markaziy Bank bu holat boʻyicha qonunchilik hujjatlarini tezda koʻrib chiqib, tegishli oʻzgartirishlar kiritdi
sababi ular toʻlashi mumkin boʻlgan foiz stavkalari Markaziy Bank tomonidan chegaralab qoʻyilgan bo’lgan
Shundan soʻng yana depozitlarga nisbatan talab oshgan boʻlsada, pul bozori oʻz mavqeini saqlab qoldi.

Pul bozori ishtirokchilari

Pul bozori ishtirokchilari

Pul bozori ishtirok-chilari
Investitsion portfelni shakllantirib, uning risklilik darajasini pasaytirish maqsadida pul bozori instrumentlarini sotib oladi
Investitsiya kompaniyalari
Oʻzining moliyaviy faoliyatini yaxshilash maqsadida qisqa muddatli qimmatli qogʻozlarni emissiya qiladi yoki sotib oladi
Korxonalar
Davlat qimmatli qogʻozlarini xarid qiladi,
depozit sertifikatlarini sotadi,
pul bozorida ishtirok etuvchi investorlarga qisqa muddatli kreditlar beradi
Tijorat banklari
Oʻz likvidliligini yoʻqotmaslik uchun pul bozoriga investitsiya kiritadi
Sugʻurta kompaniyalar
Oʻz mablagʻlarini pul bozori investitsiya fondiga yoʻnaltiradi
Individual investorlar
Davlat qarzlarini qoplash maqsadida qisqa muddatli davlat qimmatli qogʻozlarini emissiya qiladi
Moliya vazirligi yoki Gʻaznachilik boshqarmasi
Risklilik darajasi past boʻlganligi uchun pul bozori instrumentlariga oʻz mablagʻini investitsiya qiladi
Pensiya fondlari
Individual investorlarga kreditlar taqdim etadi
Moliyaviy kompaniyalar

Pul bozori instrumentlari

Pul bozori instrumentlari

Davlat qisqa muddatli qimmatli qogʻozlari
Qayta sotib olinuvchi shartnomalar
Tijorat qogʻozi
Depozit sertifikatlari
Bankir kafolati
Yevrodollar
Likvidlik
darajasi
bo’yicha
Diskontlash amaliyoti bo’yicha
diskontlash amaliyotini qoʻllash orqali soʻndirilishini inobatga oladigan boʻlsak, diskont stavkalarining yuqori yoki past boʻlishi faqatgina ushbu qimmatli qogʻozlarning muddatiga bogʻliq hisoblanadi.
Ularning likvidlilik darajasini taqqoslaydigan boʻlsak, davlat qisqa muddatli qimmatli qogʻozlarining likvidlilik darajasi tijorat qogʻozlarinikiga nisbatan yuqoriroq hisoblanadi, sababi, tijorat qogʻozlarini sotishning aksariyat hollarda imkoni yoʻq, shu sababli investorlar ushbu qimmatli qogʻozni soʻndirilish muddatini kutadilar.
Pul bozori instrumentlarini orasidagi tavofutlar

Qimmatli qog’ozning daromadlilik darajasi

Qimmatli qog’ozning daromadlilik darajasi

yillik diskont stavka
P – sotish bahosi
F – qimmatli qog‘ozning nominal bahosi
n – muddati (kunda)