Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

Qo'zg'alishning nervda ajratib o'tkazilish qonuni.
Periferik nerv
tarkibidaharakatlantiruvchi, sezuvchi va vegetativ tolalar bor. Bu tolalar orqali
bir vaqtning o'zida chastotasi bo'yicha farq qiladigan turli yo'nalishdagi
impulslar o'tadi. Agar impulslar bir toladan ikkinchi tolaga o'tadigan bo'lganida
a'zolar to'g'ri faollik ko'rsata olmas edi. Tolalarni qoplagan Shvann va miyelin
pardalar yuqori elektr qarshilikka ega bo'lganidan, tolalarni ajratib turadi. Bu
qonunni isbotlash uchun baqaning orqa miya ildizlari ajratiladi. Bu ildizlar
qo'shilib, muskulni nervlovchi stvolni hosil qiladi. Butun nerv stvoli elektr toki

---

bilan ta'sirlansa, muskulning hamma qismi qisqaradi. Nerv stvolini tashkil
qiluvchi tolalar alohida-alohida ta'sirlansa, muskulning faqat shu ildiz
tarkibidagi tolalar nervlovchi qismi qisqaradi.
Qo'zg'alishning nervda ajratib o'tkazilishi impulslarning o'z manziliga bexato
yetib borishini va a'zolar faoliyatining aniq boshqarilishini ta'minlaydi.
Nerv tolalarini qoplagan pardalar yaxshi izolyator bo'lgani bilan, qo'zg'algan
tolada hosil bo'lgan elektr toki oz miqdorda bo'lsa ham tashqariga chiqadi va
tolalar atrofidagi elektr o'kazuvchi suyuqlikda tarqalib, boshqa tolalar tolalar
faolligiga ta'sir qilishi mumkin. Tabiiy sharoitda nerv stvolidagi bir talay
Tolalar sinxron yoki asinxron ravishda qo'zg'aladi. Ular atrofida vujudga kelgan
tashqi toklar bir-biriga qo'shilishi mumkin. Shunda ularning kuchi oshib, faolsiz
tolalarni qo'zg'ata oladigan darajaga yetadi. Bunda ingichka miyelinsiz tolalarda
qo'zg'alishning o'tish tezligi kuchi ortgan tok hisobiga odatdagidan oshishi
mumkin. Agar tashqi toklar bir-biridan ayrilsa, ularning kuchi kesiladi. Shunda
tolalarda impulsning o'tish tezligi biroz kamayadi, ammo shikastlanmagan
nervlar faoliyati sezilarli o'zgarmaydi. Nerv stvoli shikastlangan bo'lsa,
masalann, parabiozga uchrasa, shikastlangan joyda impulslar to'xtab qolishi
mumkin.
Nerv tolalarining tashqi toklar tufayli o'zaro ta'sirlanishi efaptik ta'sirlanish
deyiladi.