Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

form aga solish
 -  qizdirilgan  polimer massani  gidravlik press 
yordamida,  ya'ni  katta 
bosim  ostida 
tayyor  forma  (matritsa)ga 
quyish;
- 
ekstruziya
  -   qizdirilgan  polimer  massasi  m alum   geometrik 
shakldagi forma-buyum  ko'rinishida ekstruderdan siqib chiqariladi;
- 
presslash
  -   130-200°C  qizdirilgan  tennoreaktiv  polimer  100- 
250 kg/sm
2
 kuch bilan tayyor shablon-matritsagajoylashtiriladi;
- 
vibropresslash
  -   buyum  sifatini  (zichligi,  mustahkamligini) 
oshirish uchun vibrator yordamida bajariladi;
- 
vakuumda  quyish
  -   murakkab  konstruksiyaga  ega  bo'lgan 
detallar  shikastlanmasliklari uchun qo'Jlaniladi;
- 
payvandlash  -
  viniplast,  fioroplast,  stekloplast  polimerlari 
yuqori chastotali tok yoki ultratovush yordamida qizdiriladi;
- 
yopishtirish  -
  bir  xil  yoki  turli  plastmassa  qismlami  o'zaro 
yopishtirish, 
hamda  plastmassa 
bilan 
metallarni 
biriktirishda 
qo'llaniladi.
Elektrokimyo sanoatining shakllanishi
Kimyoviy  hodisalar  bilan  elektr  hodisaiari  orasida  o'zaro 
bog’liqlik  borligini  dastlab  1780-yilda M.V.  Lomonosov  qayd  etgan. 
Luidji  Galvani  (1780  y)  va  A.  Volt  (1780  y)  tadqiqotlari  natijasida 
1800-yilda  elektr tokining kimyoviy manbai  (Voltustuni)  yaratildi.
G.  Devi  elektr  toki  yordamida  moddalami 
parchalash 
tajribalarini  o'tkazdi va  1806-1807-yillarda  magneziyadan -  magniy, 
stronsiy  oksididan  -   stronsiy,  bariy  oksididan  -   bariy,  ohakdan 
kalsiy elementlarini  elektroliz usulida oldi.
472

---

117-rasm. Zamonaviy  termoplastavtomat  uskunasining  ko'rinishi.
1832-1833-yillarda M.  Faradey  elektroliz qonunlarini kashf etdi, 
“anod”, 
“kaiod”, 
elektrod
”, 
“
elektrolit”, 
“elektrokimyoviy
ekvivalent”
  atamalarini  fanga  kiritdi va elektrokimyoga asos soldi.
1838-yilda B.S.  Yakobi 
“galvanostegiya”
  usulini  kashf etdi  va 
metallar 
sirtini 
nodir 
metallar 
bilan 
qoplash, 
buyumlami 
elektrokimyoviy  nusxalash  uchun 
“matritsa”
  tayyorlash  imkoni­
yatlarini  ko'rsatdi.
1840-yil  25-martda  aka-uka  Genri  va  Jon  Elkingtonlar  mis, 
latun  va  temirni  oltin  va kumush  bilan  qoplash  usullari  uchun  patent 
olishdi.
1866-yilda  Vemer  Simens  tomonidan  doimiy  tok  manbai  -  
dinamomashina  ixtiro  qilinishi  va  1888-yildan  boshlab  uni  sanoat 
ehtiyojlari  uchun  qo'llanishi  natijasida  elektrokimyo  sanoati  rivojiga 
asos  bo'ldi  va  elektrokimyoviy  usulda  katta  hajmda  xlor,  ishqor, 
kaustik soda olish boshlandi.
1890-yilda  Germaniyada  birinchi  elektrokimyo  zavodi  ishga 
tushdi,  1894-yilda  Bitterfeld  shahrida  elektrokimyo  korxonasi  ishga
473

---

tushishi  hisobidan  xlor  va  uning  birikmalari  ishlab  chiqarish  hajrni 
keskin o'sdi.
1894-yilda  amerikalik  muhandisiar  G.  Kastner  va  K.  Kelner 
elektroliz  jarayoni  samaradorligi  simob  elektrodi  qo'llash  hisobidan 
oshishini  ko'rsatib,  o 'z  ixtirolariga  patent  olishdi.  Bu  usul  Germa­
niyada  1896-1897-yillarda,  Belgiyada  1897-yilda,  Rossiyada  1900- 
yilda  va  Angliyada  1903-yilda  elektrokimyo  sanoati  korxonalariga 
joriy etildi.
X /X -X X  asrlarda kimyo texnologiyalarini rivojlaniirgan olimlar: