Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

1. Texnologiyalar yo 'nalishida:
-
  texnologik  jarayonlar  ko'rsatkichlari:  bosim 
150-2000  atm.,
 
vakuum 
0,0001  ami,
  harorat 
3000-3800°C,
  elektr  razryadi  yoki 
impulsi, ultratovush,  radioaktiv  izotoplar  va boshqa ta'sir vositalarini 
qo'llash;
- kimyoviy reaktorlar texnik ko'rsatkichlari:  mexanik  xossalari, 
yuqori  bosimga,  haroratga va reagentlar ta'siriga  barqarorligi,  ishchi
quvvati;
475

---

- inson sog’ligi uchun xavfli ishlab chiqarish jarayonlami avto- 
matlashtirish va kompyuter tizimlari vositasida masofaviy boshqarish;
2. Xomashyo ta 'minoti  yo 'nalishida:
- avval kam foydalanilgan mineral resurslar, metallar va ulaming 
qotishmalari,  rangli  metallar,  siyrak-yer metallari, AES  uchun  uran va 
litiy  birikmalari,  neft  uglevodorodlari  va  yo'ldosh  gazlari,  tabiiy  gaz 
va  gaz  kondensati 
sanoat  ishlab  chiqarish  jarayoniga  keng  jalb 
etilishi;
-  xomashyo  sifati  va  tozalik  darajasiga  talablarning  oshishi. 
masalan,  polimerlar olishda  monomerlar  tozalik  darajasi  99,9 
%
  dan 
kam  bo'lmasligi, 
mikroelektronika  sanoati  uchun  materiallardagi 
qo'shimchalar miqdori 
1 0 '5
 % dan  oshmasligi lozim;
-  ammiak,  karbamid,  mochevina,  nitrat  kislota  va  uning 
birikmalarini  sanoatda  olish  milliardlab  kubometr  suyuq  azot  olishni 
talab etishi;
-  suyuq  yoqilg’i,  metanol,  atseton,  alkenlami  gidrogenlash 
jarayonlarida  milliardlab  kubometr  vodorod  birlamchi  xomashyo 
sifatida ishlatilishi;
-  2015-yilda to'liq  ishga tushirish  rejalashtirilgan  Sho'rtan  gaz- 
kimvo  majmuasida  kislorod,  xlor,  ftor,  uglerod(II)  oksidi,  met an, 
atsetilen,  etilen  va  boshqa  uglevorodlar  asosiy  xomashyolar  sifatida 
ishlatiladi.
3.  Energiya ta'minoti  yo'nalishida:
-  mahsulot birligiga  sarflanadigan  dtiergiya  miqdorining oshishi: 
1  tonna ammiak -   12  000  kVt/soat,  1  tonna  sintetik  kauchuk --15  000 
kVt/s,  1  tonna atsetat tola -  20 000 kVf/soat,  1  tonna alyuminiy -   16
0 00  
kW soat  kimyo  korxonalarini  xomashyo  va  energiya  manbalari 
yaqinida qurishga olib kelmoqda;
-  energiya sarf-xarajatlari mahsulot tannarxining  10-40%  tashkil 
etishi tejamkor texnologiyalarga o'tish zaruriyatini keltirib chiqardi;
-  ishlab  chiqarish  jarayonida  hosil  bo'ladigan  issiqlik  energi- 
yasidan  foydalanish  va  energiya  sarfmi 
diversifikatsiya 
qilishni 
ko'zda 
tutish 
kimyoviy 
texnologiyalar 
loyihasining 
tarkibiy 
elementlariga aylandi.
4. Ishlab chiqarish samaradorligi  y o 'nalishida:
-
  ishlab  chiqarish  vositalarining  yuqori  texnologik  darajada 
bo'lishi yuqori sifatii mahsulot olishni ta'minlashiga intilish;
476

---

-  tabiiy  xomashyo  va  mahsulotlar  o'm ini  bosuvchi  kimyoviy 
tovarlar ishlab chiqarishni oshirish. Masalan,  1  tonna paxta tolasi olish 
uchun sarflanadigan  238 ishchi kunida  3,4  tonna viskoza tolasi  olish 
mumkin;
-  yangi  materiallar  yaratish  bilan  bir  qatorda  avvaldan  ma'lum 
materiallar  tarkibini  maqsadli  o'zgartirish,  zaruriy  komponentlar 
kiritish  hisobidan ulaming  sifati va assortimentini  oshirish,  tannarxini 
kamaytirish;
-  2012-yilda  jahon  bozorida  yiliga  2  trillion  AQSH  dollari 
qiymatida 70 mingdan ortiq nomda kimyoviy mahsulotlar sotilgan  va 
10 0 0
 dan ortiq yangi kimyoviy mahsulotlar  bozorga chiqarilgan;
-  tog’-kon,  metallurgiya  va  kimyo  sanoati  yiliga  80  mlrd  tonna 
texnologik  chiqindilami  atrof-muhitga  tashlaydi  va  Yer  atmosfera- 
sining tabiiy  moddalar almashuvi va tozalanish jarayoniga katta zarar 
keltiradi.
J.