Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

2
KNOs + 
2
S + Юг -> K2SQ4 + SCb + NO2 + NO;  SO3 + H
20
 -> H2SO4
Ushbu  reaksiyani  1746-yilda  ingliz  tadbirkorlari  Rebak  va 
Garbet  qo'rg’o-shindan  yasalgan  (182  sm  x  182  sm)  kamerada 
o'tkazishdi  va jarayonni  to'xtatmaslik  uchun  tashqaridan  havo  bilan 
suv  bug’i  yuborib  turishdi.  Kamera  (reaktor)  hajmini  oshirib  borish 
hisobidan ishlab chiqarish hajmi ham oshib bordi.
1827-yilda  J.  Gey-Lyussak  va  1847-1848-yillarda  Ch.Glover 
ajralib  chiqayotgan  azot  oksidlarini  kameraga  qaytarib, 
sulfat  kislota  konsentratsiyasini  oshirishga  erishdilar. 
Hosil  bo'lgan  sulfat  kislota  o'zida  ma'lum  miqdorda 
azot oksidlarini eritadi (“nitroza”) va qizdirilganda  azot 
oksidlarini  gaz holida  ajratib  chiqaradi  va  ular  SO
2
 dan 
SO
3
  ga  o’tish  jarayonida  qaytadan  qo'llaniladi. 
“Nitroza”  usuli qariyb 200 yil davomida o'zgarmasdan 
ko'plab  sulfat  kislota  olish  korxonalarida  qo'llanilib  keldi.  Sulfat 
kislotani  sanoatda  olishning  “kontakt”  usulida  SO
2
 —►
  SO
3
  jarayon 
uchun  oksidlovchi  sifatida  havo  va  katalizator  sifatida  platina  yoki 
vanadiy(V)  oksidi 
(V2O5) 
qo'llaniladi  va  yuqori  sifatli  mahsulot 
olinadi.  XIX  asrda yuqori konsentratsiyali  sulfat kislota -  “oleum”ga
469

---

talab  keskin oshdi va kontakt usulini takomillashtirishga to 'g ’ri  keldi. 
Bu  muammoni  1875-yilda nemis kimyogari K.A. Vinkler (1838-1904 
yy.)  katalizator  sifatida  platina  kukuni  singdiriigart  asbestni  qo'llash 
orqali  hal  qildi.  XIX  asr  oxirida  nemis  kimyogari  R.  Knich  (1854- 
1906  yy.)  ushbu  jarayonni  chuqur  o'rganib,  jarayonning  optimal 
harorati  va katalizator bilan  kontaktda bo'lish  vaqtini  aniqladi.  1912- 
yilda  dunyoda  ishlab  chiqarilgan  60%  konsentrlangan  sulfat  kislota 
kontakt usulida  olindi.  Qayd etish  lozimli,