Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

3.5.3.1. Öykünme 
Işın Bengi-Öner’in “yazar, çevirmen ve  bugünkü anlamda çeviri ku-
ramcısı” (Bengi 1990: 137) şeklinde tanıttığı John Dryden'ın 18. Yüzyılda 
“sözcüğü sözcüğüne” çeviri için “
metaphrase
”, “anlamına göre” çeviri 
için “
paraphrase
” terimlerinin yanı sıra yeni bir çeviribilim terimi “
öy-
künme
13
” (
mimesis
) kavramını öne sürmesi, kesinlikle raslantı olmayıp, 
çeviri  tarihinde  yaşanan  sürecin  bir  sonucudur  (Bassnett  &  McGuire, 
1980: 60). Dryden’a göre “öykünme” çevirmenin kendini yazar yerine ko-
yarak kaynak metni özgün bir metin gibi çevirmesidir. Bu tanım daha ge-
nişletilecek olursa, çevirmenin kaynak metinden esinlenerek özgün bir ya-
pıt yazması şeklinde de değerlendirilebilir. Örneğin, yabancı bir şiirden 
esinlenerek erek ekin normlarına uygun yeni bir şiir de yazabilir. Bu du-
rumda çeviri ve özgün metin arasındaki sınır ortadan kalkacağından, oku-
yucunun çevirideki uzamsal ve zamansal farkı ayırdetmesi düşünülemez. 
Günümüzde bu terim daha çok “
uyarlama
” terimiyle karşılanmaktadır.  
“Öykünme”  kavramı  daha  önceki  dönemlerde  ortaya  atılmamış  gibi 
görünse de, gerçekte 16. ve 17. yüzyıllarda geçen “sadık” ve “özgür çe-
viri” tartışmalarının altında “öykünme” özlemi yatar. Ulusal kimlik ve dil-
lerin 16. yüzyılda çeviriler aracılığıyla harekete geçirildiği gözönüne alı-
nacak olursa, Dryden’ın 18. yüzyılda bu kavramı gelişigüzel ortaya atma-
dığı anlaşılır (Dryden 1989: 7-12). Örneğin, Fransızların özgün yapıtlarını 
17. yüzyılda vermeye başladıkları, Almanya, İngiltere gibi Batı ülkeleri-
nin de, bir yandan, yoğun çeviri etkinliği sürdürülürken, öte yandan da, 
Yunan  ve  Latin  tragedya  ve  komedilerinden  esinlenerek  özgün  yapıtlar 
ortaya  koydukları  görülür.  Buradan  “imitatio”  kökünden  gelen  “öy-
künme” sözcüğünün “taklit” şeklindeki sözlük anlamının aksine, özgürlük 
 
13
   Öykünme, kaynak metinden esinlenerek özgün bir yapıt veya yazı yazmak an-
lamına gelir. Örneğin, bu bir yabancı şiirden esinlenerek erek ekin normlarına 
uygun yeni bir şiir yazmak anlamına da gelebilir. 

---

 
69 
ifade ettiği ve dillerin yetkinlik kazanmasının sonucu ortaya çıktığı anla-
şılır.  
Yukarıda  varılan  sonuca  dayalı  olarak,  “öykünme”,  çağdaş  çeviribi-
limci Toury'nin “çevirilerin erek ekin ürünü” olduğu savından yola çıkı-
larak değerlendirilecek olursa, erek dil ve ekin normlarına öncelik vermesi 
açısından çeviri yöntemi olarak bu kavramın günümüz çeviribilim anlayı-
şına ters düşmediği ortaya çıkar.