Buxoro davlat tibbiyot instituti kurbanova gulnoz negmatovna kasbiy pedagogika

1.
 
Mashg‘ulotga tayyorgarlik ko‘rish: 
Diskussiya  vaqtida  tinglovchilar  bir-birlarini  to‘ldirishlari  yoki  bir-birlariga 
qarshi  turishlari  mumkin.  Birinchi  holatdagi  diskussiyada  dialog  elementlari 
mavjud  bo‘lsa,  ikkinchi  holatda  diskussiya  bahs-munozara  xususiyatiga  ega 
bo‘ladi.  Qoidagi  ko‘ra,  diskussiyada  ushbu  ikki  element  ham  mavjud  bo‘ladi  va 
shuning uchun diskussiyaga faqat bahs-munozara sifatida qarash to‘g‘ri bo‘lmaydi. 
Bir-birini  inkor  etuvchi,  bir-birini  to‘ldiruvchi  bahslar  va  o‘zaro  rivojlantiruvchi 

---

127 
 
suhbat  ham  muhim  rol  o‘ynaydi,  chunki  bitta  masala  bo‘yicha  turli  fikrlarni 
taqqoslash fakti muhim ahamiyat kasb etadi. 
Diskussiyaga tayyorgarlik ko‘rish uchun o‘qituvchi: 
– diskussiya xulosasi bo‘yicha muhokamaga qo‘yilishi mumkin bo‘lgan 
savollarni oldindan tayyorlash lozim; 
– muhokama qilinayotgan muammo chegarasidan chetga chiqilishiga yo‘l 
qo‘ymaslik; 
– tinglovchilarning ko‘pchiligini, imkon darajada barchasini suhbatga jalb 
qilinishini ta’minlash; 
–  hech  bir  noto‘g‘ri  fikrni  e’tibordan  chetda  qoldirmaslik  bilan  birga  to‘g‘ri 
javobni  ham  darhol  bermaslik  lozim,  shuningdek  bu  jarayonga  o‘z  vaqtida 
tinglovchilarning tanqidiy yondashuvlarini tashkil etgan holda jalb qilish maqsadga 
muvofiq; 
–  diskussiya  materiallariga  taalluqli  bo‘lgan  savollarga  o‘zi  javob  berishga 
shoshilmaslik: bunday savollarni auditoriyaga yo‘naltirib yuborish lozim; 
– tanqid obyekti fikr bildirgan tinglovchi emas, balki u bildirgan fikr 
bo‘lishini nazorat qilish; 
– tinglovchilarni jamoaviy tahlil va muhokamaga jalb qilgan holda turli nuqtai 
nazarlarni taqqoslash. 
Diskussiya o‘tkazishda turli xil tashkiliy usullardan foyda-laniladi. 
«Savol–javob» usuli. 
Mazkur  usul
 
–
 
bu  oddiy  suhbatlashish-ning  turi  bo‘lib, 
undan  diskussiya-dialog  qatnashchilari  bilan  suh-bat  o‘tkazish  uchun  savollarni 
qo‘yishning muayyan shaklini qo‘llash bilan farqlanadi. 
Funksional  nuqtai  nazardan  barcha  savollarni  quyidagi  ikki  guruhga  ajratish 
mumkin: 
– 
aniqlashtiruvchi
 
(yopiq)  –
  fikrlarning  to‘g‘riligi  yoki  xatoli-gini 
aniqlashtirishga yo‘naltirilgan savollar. Bu savollarning grammatik belgisi bo‘lib, 
odatda,  gapda  «mi»  kabi  bo‘lakning  mav-judligi  bilan  ifodalanadi,  masalan: 
«To‘g‘rimi?»,  «Men  to‘g‘ri  tushundimmi?».  Bunday  savollarga  faqatgina  «ha» 
yoki «yo‘q» deb javob berilishi mumkin; 

---

128 
 
– 
to‘ldiruvchi
 
(ochiq)  –
  qiziqtiradigan  hodisa  va  ob’ektlarning  yangi 
xususiyatlari va sifatlarini aniqlashtirishga yo‘naltirilgan savollar. Bu savollarning 
grammatik belgisi bo‘lib, 
nima,
 
qachon,
 
qaerda, qanday, nima uchun 
va shu kabi 
so‘rov so‘zlarning mavjudligi
 
hisoblanadi. 
«Past  ovoz  bilan  muhokama  qilish»  tartibi. 
Mazkur  metodika
 
kichik 
guruhlarda  yopiq  diskussiya  o‘tkazishni  nazarda  tutadi.  So‘ng  kichik  guruh 
etakchisi  tomonidan  guruh  fikri  bayon  etiladi  va  bu  fikrlar  barcha  qatnashchilar 
tomonidan muhokama qilinib, umumiy diskussiya amalga oshiriladi. 
«Labirint» usuli. 
Diskussiyaning bu turini izchil muhokama
 
metodi deb ham 
ataydilar.  Bu  metod  o‘ziga  xos  bosqichma-bosqich  tartibini  ifodalab,  har  bir 
keyingi bosqich boshqa ishtirokchi tomonidan amalga oshirilishini nazarda tutadi. 
Bu holatda barcha fikrlar, shu jumladan noto‘g‘ri fikrlar ham muhokama qilinadi. 
«Estafeta» usuli. 
O‘z chiqishini yakunlayotgan ishtirokchi so‘z
 
navbatini o‘zi 
lozim topgan tinglovchiga berishi mumkin. 
Diskussiya o‘tkazishning samaradorligi quyidagi omillarga bog‘liq: 
– tinglovchilarning muammo yuzasidan tayyorgarligi (xabardor-lik va bilimga 
egalik); 
– semantik birxillik (barcha atamalar, ta’riflar, tushuncha va boshqalar barcha 
ishtirokchilar tomonidan bir xil tushunilgan bo‘lishi shart); 
– ishtirokchilarning odob saqlashi; 
– o‘qituvchining diskussiyani amalga oshirish mahorati.