A razzoqov, sh. Tashm atov



Download 7,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/82
Sana06.01.2022
Hajmi7,76 Mb.
#323497
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   82
Bog'liq
Iqtisodiy ta`minotlar tarixi.Razzoqov A

ftmishning
 
asosiy eîap (bosqich)larida Sh.Furening genialligi keng namoyon bo‘ldi.
 
U jamiyat  o‘z   rivojlanishida  yowoyilik,  patriarxakhilik,  varvarlik  va
 
sivilizatsiya (madaniyat) bosqichlarini bosib o‘tganligini ko'rsatib berdi».
 
U   aholining  ayrim   qismi  behuda,  parazit  hayot  kechirib,  ezilgan 
mehnatkash xalqning ekspluatatsiya qilinishi  hisobiga yashayotganini 
aytish bilan birga, bunday jamiyat aholining barcha qatlamlarini to ‘liq 
ta’minlash imkoniga ega emas degan xulosaga keldi. Sh.Fure, ayniqsa,


kapitalistik  savdo  nuqsonlarini,  undagi  tovlamachilik,  olibsotarlik  va 
muttahamlikni  fosh etadi.  Sh.  Fure  klassik  iqtisodiy maktab vakillari 
yuqori  baho  berayotgan  erkin  raqobatga  asoslangan  iqtisodiyotni  va 
klassiklami ham keskin tanqid qiladi. Sh.  Fure sivilizatsiya jamiyatning 
kamchiliklari deb quyidagilami belgilaydi: ijtimoiy xaos; aholi nufusini 
ortib borishi; kambag'allikni kuchaytiruvchi industrializm va boshqalar. 
Lekin Sh.Fure islohotlar yo‘li, tashviqotni kengaytirish bilan eksplua- 
tatsiya,  adolatsizlikka qarshi  kurashib,  «odil jamiyat»  sari bormoqchi 
bo‘ldi. Kelajak jamiyatning asosiy yacheykasi bir necha ishlab chiqarish 
assotsiatsiyalaridan  iborat  falanganing  har  bir  a’zosi  mehnat  qilish 
huquqiga ega bo‘lib, mehnat zavq bag'ishlashi,  kishilaming ehtiyojiga 
aylanishi  kerak.  Sh.Fure  o‘sha  paytda  mashaqqat  deb  hisoblangan 
mehnat qanday qilib inson uchun huzur-halovatga aylanishi mumkin 
degan  masalani  o ‘rtaga qo‘yadi.  U  buijua  huquqi  sistemasini  tanqid 
qilib,  mehnat  qilish  huquqini birinchi  o ‘ringa  qo‘yadi,  mehnat  qilish 
huquqi bo‘lmasa,  qolgan  hamma huquqlaming qadri yo‘q deb hisob- 
laydi.
Angliya -  sanoat to'ntarishini amalga  oshirgan birinchi mamlakat 
bo‘lib, kapitalizm u yerda tez va dadillik bilan rivojlandi. Bu hoi tabiiy, 
Angliya xayoliy sotsializmining o ‘ziga xos xususiyatini belgilab berdi. 
U  xususiy  mulkchilikning  barcha  ko‘rinishlarini  inkor  etib,  fransuz 
sotsialistlarining  industriallar jamiyati,  turli  uyushmalariga  moyilligi 
yo‘q edi.  Siyosiy iqtisodni proletariat manfaatlariga xizmat qildirishga 
harakat  kommunistik jamoalar  tashkil  etish  tajribalarini  qo‘llash  va 
nihoyat,  tinch yo‘l bilan yangi  «odil jamiyat»ni qurish imkoniyatlarini 
isbotlashga urinish bu maktabga xosdir. Angliya xayoliy sotsializmining 
vujudga kelishi va rivojlanishi Robert Ouenning (1771-1858 yy.) hayoti 
va ijodiy faoliyati bilan bog‘liqdir.
R .O uenning  «Jam iyatga  yangicha  q a ra s h   yoki  x a ra k te r n i 
shakllantirish  haqida  tajribalar»,  «Yangi  axJoqiy  dunyo  kitobi», 
«Adolatni  almashuv bozori»,  «Ulug‘  milliy  hunar  ittifoqi»  asarlarida 
uning  sotsialistik  loyihalari  bayon  etilgan.  U   kapitalistik jam iyatni 
tanqid  qilib,  uning  xalqqa  qarshi  m ohiyatini  ochib  beradi.  Barcha 
mulkni umumning mulkiga aylantiradigan, qashshoqlik yo‘qoladigan, 
mehnat  jafo-zuim atdan  baxt-saodatga  aylanadigan  kom m unistik 
jamoalar tuzish fikriga  keldi.  Shu  maqsadga xalaqit beradigan u ch ta


to‘siq bor. Bu u chta illat: xususiy mulk, din va buijuacha nikoh ekan- 
ligini aytadi. Angiiyaning ilk fabrika qonunchiligining asoschilaridan 
b o ‘lgan.  R .O u en   iqtisodiy  qarashlarining  xarakterli  xususiyati 
shundan  iboratki,  u  burjua  siyosiy  iqtisodini  inkor  etgan  fransuz 
xayoliy  sotsialistlaridan  farq  qilib,  o‘z  nazariyalarini  yaratishda 
Rikardoning qiymatning mehnat nazariyasiga tayanadi.  U Rikardodan 
keyin  m ehnatni  qiym atning asosiy manbayi  deb  hisobladi.  Xususiy 
mulk bilan bir qatorda pul  mehnat bilan kapital o ‘rtasidagi qarama- 
qarshilikJar sababchisi  deb hisoblandi.
R.Ouen  qiymatning  sun’iy  o ‘lchovi  bo‘lmish  puldan  voz  kechib, 
mehnat xarajatlarining ekvivalenti sifatida «ishchi pullarini» joriy etish- 
ni taküf etadi.  U kapitalistik ishlab chiqarishni qaytadan tuzib «ishlab 
chiqarish uyushmalarini» tashkil etishga harakat qildi.
12.3.  Sotsialist-rikardochilarning  (T.Godskin,  J.G rey, J.Brey) 
iqtisodiy qarashlari
XIX asming 20-30-yillarida Angliya hunarmandlari va ishchilari ora- 
sida sotsialistik g‘oyalar shakllandi.  Bu g‘oyalami o ‘rganish bilan yan- 
gicha yo‘nalishni  tashkil  qilgan  olimlar 

Download 7,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   82




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish