A razzoqov, sh. Tashm atov

2- bosqich.
  XVIII asr oxiri va XIX asr boshiga to ‘g‘ri kelib, A.Smit 
asarlaridagi iqtisodiy g‘oyalarda aks etgan.
3- bosqich.
  XIX asming  1-yarmiga to‘g‘ri  kelib,  fransiyalik J.B.  Sey 
va F.  Bastiya, inglizlar D.  Rikardo, T.  Maltus va N .  Senior, amerikalik 
G.  Keri va boshqalar asarlaridagi g‘oyalar bilan bog‘liq.
4- bosqich.
 XIX asming 2-yarmiga to'g'ri keiadi va J.S. Mill g'oyalarida 
o ‘z nihoyasiga yetadi. K.Marksga ham shu bosqich vakili sifatida qara­
ladi  lekin,  fikrimizcha,  bu  unchalik  to‘g‘ri  emas.  Bu  bosqichlaming 
xususiyatlari tegishli boblarda yoritiladi.
6.2.  V.Petti  -  Angliya  klassik  iqtisodiy  maktabining  asoscbisi
Umumiy bahoga  ko‘ra,  klassik maktab  XVII  asr oxiri  -  XVIII  asr 
boshlarida  V.Petti  (Angliya)  va  P.Buagilber  (Fransiya)  asarlarida 
yaratildi.
Vilyam Petti (1623-1687) Romsi shahrida tug‘ilgan. Angliya klassik 
iqtisodiy maktabining asoschisidir.  Ko‘pchilik bu olimning iqtisodiyot 
fani sohasidagi faoliyatiga yuksak baho berib, uni buyuk va takrorlanmas 
iqtisodchi-tadqiqotchi deb baholagan edi. V.Petti favqulodda har tomon- 
lama va yuksak bilimli  inson  bo‘lgan.  U  mayda  hunarmand-matochi 
oilasida tug‘ildi. Leyden, Parij va Oksford universitetlarida tibbiyot sohasi-

---

da tahsil ko‘rdi. U  juda qobiliyatli talaba bo‘lgan,  1647-yilda nusxa ko‘chi- 
radigan mashinani (kseroks) ixtiro qildi,  1649-yilda fizika doktori ilmiy 
darajasiga ega b o id i.  U dengizchi, vrach sifatida ham ishladi. Petti, shu 
bilan birga,  yirik yer egasi ham edi,  u yirik ingliz lendlordlar (yirik yer 
egasi) sulolasining asoschisi bo‘Hb qoldi.  1652-yilda Kromvel hukumati- 
ning topshirig‘iga ko‘ra Irlandiyaning «yer obzori» (kadastri)ni o'tkazdi.
U  XVII  asrdagi  Angliya  buijuaziya  inqiloblaridan  keyin  kuchaygan 
ingliz tadbirkorlar mafkurachisi sifatida tanildi.  U tadbirkorlar mulkini, 
ya’ni xususiy mulkni  «muqaddas» va «daxlsiz» deb bildi va uni turlicha 
yo‘Uar bilan himoya qildi. Ish haqini cheklash tarafdori sifatida ishchilarga 
fizik  jihatdan  minimum  haq  to‘lash,  shu  bilan  birga,  yangi  sinfhing 
boyishiga  yordam  berishni  qo'Uadi.  U  mehnatning  kapital  tomonidan 
e k sp lu a ta ts iy a s in i  yoqlab  c h iq d i.  S h u n in g d ek ,  A ngliyaning 
mustamlakachilik siyosatini ham qonuniy deb hisobladi. V.Petti kapitalga 
soliq solishga qarshi edi, chunki bu ishlab chiqarishni cheklashi mumkin 
edi.  Shu  bilan  birga,  u  melinatkashlaming  daromadlaridan  soliq  olish 
tarafdori edi. U iqtisodiy muammolarga bag‘ishlangan «Soliqlar va yig‘im- 
lar to‘g‘risida  risola»  (1662),  «So‘z doaishmandlarga»  (1665),  «Irlan­
diyaning siyosiy