Biokimyo pmd

Xlorid kislotasining hosil bo‘lish mexanizmi va ahamiyati

Me’dada HCl hosil bo‘lishining mexanizmi hozirgacha

aniqlanmagan bo‘lsa-da, ammo mavjud ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki,

qonda NaCl dissotsiatsiyasidan hosil bo‘ladigan Cl

-

 hujayra

membranasidan otib, o‘z navbatida, almashinuvining oxirgi mahsulotlari

H

2

O va CO

2

 dan qoplovchi hujayralarda sintezlanadigan karbonat

kislotaning dissotsiatsiyasi natijasida ajralib chiqadigan H

+

 bilan

birikadi. Hosil bo‘lgan HCl so‘ngra qoplovchi hujayralarning me’da

boshligiga ajralib chiqadi. Ionlarning qon bilan qoplovchi hujayralar

o‘rtasidagi muvozanati hujayralardan qonga otuvchi manfiy

zaryadlangan HCO

3

-

 qondan hujayralarga otuvchi Cl

-

 orniga almashinib

o‘tishi bilan erishiladi. Ushbu jarayonda ATF ning ishtirok qilishi taxmin

qilinadi, chunki xlorid kislota sintezi energiya bo‘lishini talab etadi.

Xlorid kislotaning quyidagi biologik funksiyalari mavjud:

1. Pepsinogenni faollashtirish;

2. Me’da shirasining kislotali muhitini ta’minlash;

3. Ovqat oqsillarini denaturatsiyalash;

4. Bakteritsid ta’siri.

Me’da shirasi tarkibida to‘rt xil kislotalilik tafovut qilinadi:

1) hech qaysi birikma bilan bog‘lanmagan xlorid kislota (erkin HCl);

2) oqsil bilan bog‘langan xlorid kislota (bog‘langan HCl);

3) erkin va bog‘langan xlorid kislotaning yigindisi (umumiy HCl);

4) erkin, bog‘langan va umumiy HClning yigindisi hamda meva

shirasidan kislotali muhit yaratadigan boshqa nordon moddalarning

yigindisi (umumiy kislotalilik).

Me’da shirasining ushbu kislotaliliklari indikator ishtirokida NaOH

ning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlash yoli orqali aniqlanadi. Umumiy

kislotalilik fenolftalein indikatori ishtirokida (pH ning o‘tish chegarasi

8,2-10) 100 ml me’da shirasini titrlash uchun (HCl va boshqa kislotalik

xususiyatiga ega bo‘lgan moddalarning neytrallash uchun) sarflangan

0,1 mol/l NaOH miqdori bilan olchanadi. Umumiy kislotalililkning

ortacha miqdori 40-60 mol/l ga teng. Erkin xlorid kislota

---

262

dimitilaminoazobenzol indikatori ishtirokida (pH 1,0-3,0) 100 ml me’da

shirasini neytrallash uchun sarflangan 0,1 mol/l NaOH miqdori bilan

olchanadi. Uning ortacha miqdori 20-40 mol/l ga teng. Boglangan xlorid

kislota yuqoridagidek alizaringidrosulfonat NaOH ishtirokida (pH 4,3-

6,3) yoki fenolftalein va dimetilaminoazobenzol indikatori yordamida

aniqlangan umumiy kislotalilikni erkin kislotalilikdan ayirish yoli bilan

topiladi. Uning ortacha miqdori 10-20 mol/l.

Me’da shirasida kislotalilikni oshishiga