Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Гетерозис – селекциянинг янги генетик методи. 
Гетерозисли 
дурагайлар селекцияси ҳосилдорлик ва бошқа хўжалик аҳамиятига эга 
белги-хусусиятлар бўйича юқори гетерозис намоён қилувчи биринчи авлод 
(Ғ
1
) дурагайларини яратишга қаратилган. Комбинатив селекцияда 
чатиштириш танлаш учун генетик ўзгарувчанликни юзага келтириш учун 

---

510 
амалга оширилади, ундан фарқли ўлароқ гетерозисли дурагайлар 
селекциясида чатиштириш оммавий равишда уруғликни олиш ва кейин-
чалик амалиётга жорий этиш учун ўтказилади, негаки иккинчи авлоднинг 
ўзида гетерозис кучи сўниб бориши мумкин. Қишлоқ хўжалиги учун 
гетерозисли дурагайлар селекцияси муҳим аҳамиятга эга. Бу дурагайларда 
ҳосилдорлик оддий навларга нисбатан одатда 30 ва ундан юқори фоизга 
кўп бўлади. Айрим ҳолларда гетерозис самараси 50 фоизгача етади. 
Гетерозис ҳодисасидан маккажўхори, жўхори, кунгабоқар, помидор, қовоқ, 
бодринг,тарвуз, пиёз, карам, шакар қамиш,озиқ-овқат ва чорвачилик учун 
ишлатиладиган қанд лавлаги ва хашаки лавлаги ва бошқа экинлар 
селекциясида кенг фойдаланилади. 
 
XX.5. Ирсий белгиланиш 
Ирсий белгиланиш популяция миқёсида ўрганилаётган белги 
ўзгарувчанлигининг ирсий таъминланиши, ирсий белгиланиш даражаси 
эса ушбу белгининг генетик гетерогенлиги билан таъминланган фенотипик 
хилма-хилликдаги қисмидир. Кенг маънода ирсий белгиланиш – бу геноти-
пик ўзгарувчанликнинг фенотипик ўзгарувчанликка бўлган нисбати. 
Маълум белгининг популяциядаги фенотипик ўзгарувчанлиги қай даража-
да унинг фенотипи билан белгиланганлиги генетик таҳлил методи ёрдами-
да аниқлаш мумкин, лекин бунинг учун тестер линия керак, улар эса 
кўпчилик хўжалик белгилар бўйича деярли йўқ. Шунинг учун генотипик 
ўзгарувчанликни фенотипик ўзгарувчанликдан ажратиш йўли фақат битта 
– бу математик метод ёрдамида ирсий белгиланиш коэффицентини 
аниқлашдир.