Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

35

tiz cho‘kardilar. 

Umarning shaxsiy hayotlarida Ubay ibni Ka’b bilan sodir bo‘lgan bir hodisa buni ochiq 

ko‘rsatadi. Ubay ibni Ka’b bilan o‘rtalarida qandaydir it xususida janjal chiqqandi. Nizoni 

hal qilish uchun Zayd ibni Sobitning oldilariga kelgandilar. Ikki hasm, ya’ni da’vogar 

Zaydning oldilariga kirganlarida Zayd Umarga yuqoridan joy ko‘rsatib, «Ey amiral 

mo‘‘minin, tepaga o‘tiring », degandilar. Umar (r. a.)ning bunga achchiqlari kelib: «Seni 

bu ishing o‘rtadagi majoroni adolatli hal qilolmasligingni ko‘rsatadi. Men hasmim bilan 

barobar o‘ltirishim lozim»,— degandilar. Keyin har ikkovlari Zaydning quyi tomonlariga 

barobar o‘tirgandilar. Ubay ibni Ka’b da’vo etarga boshlagan, Umar esa inkor qilgandilar. 

Ubay ibni Ka’bning guvohlari bo‘lmasa kerak, hazrati Umarga qasam ichishlikka to‘g‘ri 

kelib qolgandi. Shunda Zayd ibni Sobit Ubay ibni Ka’bga qarab, «Umarni qasam ichishga 

majbur qilmasangiz bo‘lardi. Oddiy bir kishi bo‘lganda sizdan bunday o‘tinchda 

bo‘lmasdim», degandilar. Bunga javoban Umar: «Hukmdor bilan oddiy fuqaroni o‘z 

nazarida teng tutolmaydigan Zayd aslida hukm chiqarmoqlikka haqli bo‘lolmaydi», 

degandilar. Hazrati Umarning adolatlari to‘g‘risida so‘z ketganda Jablaxa o‘g‘li Ayxam 

voqeasini zikr etmay ilojim yo‘q. Voqea shunday kechgan edi: 

Yarmuk jangida rumliklar tomonida kurashgan G’ason amiri Jablaxa mana shu 

urushdan so‘ng Islomni qabul qilgan edi. U 16-yili o‘zining yoronlari bilan tantanali 

ravishda Madinaga kelgan edi. 

Umar (r. a.) va boshqa kibor sahobalar uning kelishidan g‘oyat shodlangandilar. O’sha 

yili Jablaxa xaj qilish uchun Makkaga ham borgandilar. Xaj mavsumida olomon ichida 

yurgan paytda bir sahro arabi Jablaxa egnidagi choponning etagini bosib oladi. Jablaxa 

arabning yuziga tarsaki bilan urib, jerkib tashlaydi. Umar ibni Hattob (r. a.)ning 

adolatlariga naq ishonchda bo‘lgan sahroyi kelib shikoyat etadi. Hazrati Umar Jablaxani 

topdirib keladilar. «Buni rozi qil, bo‘lmasa sening ham yuzingga uning shapalog‘i 

tushadi»,— dedilar. «Oddiy xalq bilan amirning orasidagi munosabat hali shumi?» deydi 

zorlanib Jablaxa. «Islom nazarida amir bilan oddiy kishi o‘rtasida ayirma yo‘q» deb 

aytadilar hazrati Umar. Shundan so‘ng Jablaxa hazrati Umardan ertagacha muhlat 

so‘raydi. Kechqurun esa Makkadan butun shon-shavkati bilan qochib, Konstantinopolga 

o‘tib ketadi. Rum qirolichasi Ummu Gulsum yuborgan ozgina sovg‘alari barobarida 

nihoyatda qimmatbaho narsalarni hadya etib yuborgandi. Hadya yetib kelishi bilan 

hazrati Umar Ummu Gulsum yuborgan narsalarning barobaridagisini olib, qolganini esa 

xazinaga musodara etdirgandilar. Xalifaning bu ishlari go‘yo adolat-sizlikka yo‘l 

qoldirmaslik uchun edi. 

Bir vaqt xazinadan xalqqa aqchalarni bo‘lib berayogganlarida kichkina bir bolalari kelib 

bir dirham tangani og‘ziga solib olib ketadi. Buni bilib qolgan Umar (r. a.) bolaning 

orqasidan quvlab kelib og‘zidan tangani yig‘latib olib qo‘yadilar. «Umarning oilasini 

boshqalardan bir dirham ortiq olishga haqqi yo‘q»,— degandilar. Bir vaqt xalifa 

Umarning o‘g‘illari Abdurahmon Misrda yosh yigitchalar bilan birgalashib araq 

ichishgandi. Qilgan ishlaridan pushaymon bo‘lishib Misr voliysi Amr ibni Osga ayblarini 

bo‘yinlariga olib aytib berishgandi. Voliy bularning barchalariga jazo berib darra 

urdirgandilar. Voqeani keyinchalik eshitgan Umar Abdurahmonni yana qaytadan darra 

urdirtirgandilar. «Xalifaning o‘g‘li deb yaxshi urmagan bo‘lsa kerak, deb o‘ylayman»,— 

degandilar Umar. 

Umar ibni Hattobning adolatlariga bundan ko‘p boshqa misollar bo‘lsa-da, biz mana 

shu bir-ikki voqeani yozish bilan kifoyalanamiz. 

 

 

 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin