Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Фойдаланилган адабиётлар 
1. Абдиназарова З.Х. Педагогик технологияларнинг талабалар ақлий 
тараққиётига психологик таъсири. Псих.фан.номз...дисс.- Тошкент, 2012. – 144 б.
2. Абдурахмонов Ф.Р, Абдурахмонов З.Е. Касб психологияси. Тошкент: 
Баркамол файз медиа. 2018.-208 б.
3. Абдуқодиров А., Пардаев А. Педагогик технологияларга оид 
атамаларнинг изоҳли луғати. – Тошкент: Фан ва технологиялар. 2012. – 44 б.
АУТОАГРЕССИВ ҲУЛҚ ПРОФИЛАКТИКАСИ, ДИАГНОСТИКАСИ ВА 
КОРРЕКЦИЯСИ (СУИЦИД) 
 
Тошматова Раъно Жалоловна 
 Тошкент вилояти Бўка туманидаги 1-мактаб психологи 
Маълумки инсон жисми тана ва руҳдан иборатдир. Тананинг соғлом 
бўлишида руҳнинг ҳиссаси каттадир. Руҳни бошқарувчи онгдир. Инсоннинг 
Аллоҳ томонидан маҳлуқот қилиб яратилганлиги, ҳиссиётларни бошқариш учун 
эса онг деган неъмат берилганлиги динимиз асосларидан биридир. Шунга кўра 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
426 
инсон танасида эзгу фикр бўлмас экан, эзгу амаллар ҳам бўлмаслиги аён. 
Тарбияда хулқ –атворнинг бузилишига маълум бир муҳит сабаб бўлади. Инсон ўз 
онгини тарбиялаши , тозалаши ва ҳис туйғуларни бошқариши каби тушунчалар 
ҳозирги замоннинг долзарб мавзулардан бирига айланиб қолмоқда.
Ҳис туйғуларни бошқариш. Агрессия нима? 
Агрессия – бу бошқа бир одамнинг кучидан қўрқиш, кейин кеч бўлмасидан 
биринчи бўлиб ҳужум қилиш истаги.
Агрессия ҳам ички қўрқув туфайли юзага келади. Сабаби ички ҳотиржамлик 
ва ишонч ҳисси йўқолган руҳда агрессия туғилади. Аслида агрессия бу ҳимоя 
меҳанизми. Соғлом агрессияда инсон танаси табиий ўзини ҳимоя қилади. 
Масалан, ёввойи ҳайвонлардан ўзини ҳимоя қилиш мақсадида қарши ҳужум. 
Лекин маълум бир ҳимояга ўтишнинг чегарадан ноўрин чиқиб кетиши бу танада 
йиғилиб қолган ички агрессиянинг портлашидир. Мактаб ўқувчилари томонидан 
керагидан ортиқ агрессив ҳаракатлар мана шу ички ҳисларнинг жунбушга келиши 
оқибатида юзага келмоқда. Агрессияга мойил ўқувчиларда ички ва ташқи нафрат, 
ўч олиш, аламзадалик, ғазаб,тажовузкорлик, йиғлаш, сиқилиш, тушкунлик, 
жаҳлдорлик, нолиш,кайфиятсизлик каби салбий ҳиссиётлар устун кўринади.
Агрессияга сабаб бўладиган ҳолатлар.
1. Ҳоҳишларга тўсқинлиқ. 
2. Таҳқирланиш. 
3. Тушкунлик
4. Гормонларнинг ошиши. 
5. Душманлик ҳисси. 
6. Адолатсизлик
7. Меҳр кўрмаслик . 
8. Ёмон гаплар эшитиш. 
9. Оилавий жанжаллар. 
10. Уйқусизлик .
11. Ҳиёнат . 
12. Боланинг ҳис туйғуларига бефарқлик 
13. Ноҳақ жазоланиш. 
14. Телефонга тобелик. 
15. Ва бошқалар. 
Агрессия 
асосан 
оилада 
шаклланади. 
Ота-оналарнинг 
нотўғри 
муносабатлари масалан, бемеҳрлик, камситишлар, диний саводсизлик,отанинг 
қаттиқўллиги, онанинг ҳаддан ташқари кўнгилчанлиги. Ота-онанинг ўзларининг 
агрессив ҳатти-ҳаракати болада психик бузилишларни вужудга келтиради. Бундай 
муҳитда ўсаётган болаларнинг баъзилари жамиятдан ажралиб қолади. Вазиятдан 
чиқиш йўлини топа олмайдилар. Шу тариқа тушкунлик, дерессия босқичига ўтиб, 
ўз жонига қасд қилишгача боради. Агрессив болаларнинг ота –оналари кўпинча 
қуйидаги тарбия воситаларини қўллайдилар: 
-жисмоний жазо; 
-таҳдидлар; 
-кўпинча болани яккалатиб қўйиш; 
-имтиёзлардан маҳрум қилиш; 

---